Metody diagnostyki raka piersi

Październik to miesiąc, który na całym świecie poświęcony jest walce z rakiem piersi. Rak piersi to jeden z najczęstszych nowotworów u kobiet. W Polsce jest najczęściej diagnozowanym nowotworem wśród kobiet i stanowi około 23% wszystkich nowotworów, co przekłada się według Głównego Urzędu Statystycznego na ponad 21tys. nowo rozpoznanych przypadków każdego roku. Na świecie jest to już 2,3 mln kobiet rok, do roku. I choć wskaźnik śmiertelności systematycznie spada, to wciąż pozostaje zbyt wysoki. Wczesne wykrycie choroby ma więc ogromne znaczenie dla skuteczności jej późniejszego leczenia. Dlatego warto przyjrzeć się najnowszym badaniom, które pozwalają na bardziej precyzyjne wykrywanie raka piersi. A zwłaszcza w październiku zadbać o przeprowadzenie odpowiednich badań profilaktycznych.

Jak już wspominaliśmy, jednym z najważniejszych kroków w walce z rakiem piersi jest wczesne wykrywanie zmian nowotworowych. Obrazowanie piersi odgrywa tu kluczową rolę.

MAMMOGRAFIA

Mammografia to podstawowa metoda obrazowania wykorzystywana w diagnostyce raka piersi. Badanie to umożliwia uzyskanie obrazów wewnętrznych tkanek piersi przy użyciu promieni rentgenowskich i jest kluczowym narzędziem w wczesnym wykrywaniu tej groźnej choroby. Istnieją obecnie dwa główne typy mammografii: mammografia cyfrowa i mammografia tomosynteza (3D). Dawniej wykonywano również mammografię analogową, jednak z uwagi na mniejszą dokładność została zastąpiona mammografią cyfrową. Obie formy mammografii są skutecznymi narzędziami w wykrywaniu raka piersi, zwłaszcza wczesnych zmian. Wybór między cyfrową mammografią a mammografią tomosynteza może zależeć od indywidualnych czynników, takich jak wiek, gęstość tkanek piersi i dostępność sprzętu w danym regionie. W niektórych przypadkach, lekarze mogą zalecać przeprowadzenie obu rodzajów badań w celu uzyskania kompleksowej oceny zdrowia piersi. Niezależnie od wyboru, regularne badania mammograficzne są kluczowym i jednym z podstawowych elementów profilaktyki i wczesnego wykrywania raka piersi.

1. Mammografia cyfrowa

Ten rodzaj mammografii jest najbardziej powszechną i tradycyjną jej formą. W czasie badania, piersi są spłaszczane między dwiema płytami, a promienie rentgenowskie przechodzą przez tkanki i są rejestrowane na detektorach cyfrowych. Ta mammografia jest szybka, efektywna i często dostępna w wielu placówkach medycznych. Obrazy są przechowywane na komputerach, co ułatwia ich archiwizację i przesyłanie do innych specjalistów w celu konsultacji. W przypadku gęstych tkanek piersi, może być trudniejsza do interpretacji, gdyż gęste tkanki mogą zakryć potencjalne zmiany nowotworowe. Ponadto, uzyskiwane obrazy są dwuwymiarowe, co nie zawsze może dostarczyć pełnego kontekstu.

2. Mammografia 3D (Tomosynteza)

Mammografia tomosynteza, znana również jako mammografia 3D, jest bardziej zaawansowaną formą mammografii. Podczas badania, aparat przesuwa się wokół piersi i wykonuje serię zdjęć z różnych kątów. Następnie komputer łączy te zdjęcia, tworząc trójwymiarowy obraz piersi. Dzięki temu oferuje lepszą rozdzielczość przestrzenną i możliwość analizy tkanek piersi w trzech wymiarach. Co może być pomocne w lepszej ocenie zmian i redukcji liczby fałszywie dodatnich wyników. Samo badanie jest nieco dłuższe i wymaga wyższego poziomu promieniowania niż tradycyjna mammografia.

ULTRASONOGRAFIA PIERSI

USG piersi jest przydatnym uzupełnieniem mammografii, szczególnie u młodych kobiet oraz przy nietypowych zmianach. Jest to nieinwazyjne badanie, które pozwala na uzyskanie szczegółowych obrazów wewnętrznych struktur piersi. Do badania używa się przetwornika (sondy) wysyłającego fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości. Fale te przechodzą przez tkanki piersi i odbijają się od wewnętrznych struktur. Odbicia dźwięku są następnie rejestrowane i przetwarzane w czasie rzeczywistym, tworząc obraz w formie czarno-białego ekranu, na którym widoczne są różnice gęstości i tekstury tkanek. To badanie jest często wykorzystywane w badaniach przesiewowych u młodych kobiet i w przypadku podejrzenia zmian w piersiach. Pozwala na szybkie przeskanowanie tkanek piersi i wstępną ocenę ich kondycji. USG jest skuteczną i szybką metodą w wykrywaniu guzków oraz innych zmian, zwłaszcza u młodych kobiet i w przypadku gęstych tkanek piersi. Badanie ultrasonograficzne może być również stosowane do monitorowania zmian w miarę upływu czasu, co jest szczególnie ważne u pacjentek z już wykrytymi zmianami potencjalnie zdefiniowanymi, jako niegroźne.

ELASTOGRAFIA

Elastografia to zaawansowana technika obrazowania medycznego, która umożliwia ocenę elastyczności (twardości) tkanek, w tym tkanek piersi. W kontekście diagnostyki raka piersi elastografia staje się coraz ważniejszym narzędziem, umożliwiając precyzyjniejszą ocenę zmian nowotworowych.Metoda ta wykorzystuje zasadę, że tkanki nowotworowe zazwyczaj są twardsze, niż  tkanki zdrowe. Badanie opiera się na rejestracji obrazów za pomocą ultradźwięków i analizie ich elastyczności. W trakcie badania, pacjentka jest poddawana ultrasonografii, podobnie jak w standardowym badaniu USG piersi. Jednak w przypadku elastografii, próbka obrazu jest uzyskiwana za pomocą ultradźwięków o różnej częstotliwości. System elastografii ocenia, jak tkanki się odkształcają pod wpływem nacisku. Twarde tkanki, takie jak guzy nowotworowe, odkształcają się inaczej niż miękkie tkanki, co jest widoczne na obrazach. Na podstawie analizy elastyczności tkanki piersi, elastografia tworzy mapy, na których obszary o różnej twardości są przedstawiane w różnych kolorach lub odcieniach. Obszary o zwiększonej twardości, takie jak guzy, są widoczne jako jasne plamy na obrazie. Metoda pomaga w wykrywaniu zmian nowotworowych, nawet na bardzo wczesnym etapie, oraz pozwala na dokładniejszą ocenę charakterystyk zmian, w tym ich wielkości i twardości. Warto wspomnieć, że elastografia może pomóc w zredukowaniu liczby badań biopsji i zabiegów chirurgicznych, które są zbędne z powodu fałszywie dodatnich wyników innych badań.

REZONANS MAGNETYCZNY PIERSI

Rezonans Magnetyczny (MRI) piersi to bardzo dokładne i zaawansowane badanie obrazowe, które znalazło zastosowanie w diagnostyce raka piersi, a także innych schorzeń. MRI piersi stanowi cenne narzędzie, szczególnie w przypadkach, w których inne metody obrazowania, takie jak mammografia czy ultrasonografia, nie dostarczają pełnego obrazu zmian w tych tkankach. Badanie opiera się na wykorzystaniu silnych pól magnetycznych i fal radiowych do uzyskania bardzo dokładnych obrazów wewnętrznych tkanek piersi. W niektórych przypadkach badanie może wymagać wstrzyknięcia kontrastu do żyły pacjenta. Kontrast ten zawiera substancję gadolinową, która uwydatnia naczynia krwionośne i zmiany w tkankach. Skaner MRI generuje obrazy warstwowe piersi w różnych płaszczyznach, które są następnie łączone w trójwymiarowy obraz. MRI piersi jest szczególnie przydatne w wykrywaniu zmian nowotworowych w przypadkach, w których inne badania obrazowe, takie jak mammografia, czy USG dają niejednoznaczne wyniki. Stosowane jest także do oceny rozmiaru guza i jego ewentualnego rozprzestrzeniania się w tkankach przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Badanie pozwala na ocenę stanu węzłów chłonnych w okolicy piersi, co jest ważne dla dokładnej diagnostyki, planowania leczenia i określenia stopnia zaawansowania choroby. A w przypadku wykrycia oraz zastosowania leczenia, badanie wykorzystuje się również do monitorowania efektów terapii, w tym oceny skuteczności leczenia i stwierdzenia czy guz ulega zmniejszeniu. Rezonans magnetyczny piersi oferuje bardzo wysoką rozdzielczość obrazów, co pozwala na dokładniejszą ocenę tkanek piersi. W przeciwieństwie do mammografii, MRI piersi nie wykorzystuje promieniowania jonizującego, co jest korzystne dla pacjentek, zwłaszcza młodych kobiet, a w przypadku pacjentek z gęstymi tkankami piersi, które mogą utrudniać interpretację mammografii, MRI piersi może dostarczyć bardziej kompleksowy obraz zmian.

BADANIE PET

Pozytonowa Emisyjna Tomografia (PET) to zaawansowana technika obrazowania medycznego. Badanie PET wykorzystuje promieniowanie gamma w celu uzyskania obrazów metabolicznej aktywności tkanek i narządów. Pacjentka otrzymuje doustnie lub za pomocą wkłuć w żyłę niewielką ilość substancji radioaktywnej, która jest zazwyczaj glukozą znakowaną radioaktywnym fluorem (FDG). Substancja ta jest aktywna metabolicznie i gromadzi się w tkankach o zwiększonej aktywności, takich jak komórki nowotworowe. Po podaniu substancji radioaktywnej, pacjentka jest umieszczana w specjalnym skanerze PET, który rejestruje emisję pozytonów powstających w wyniku rozpadu substancji radioaktywnej. Komputer przetwarza dane z rejestrowania emisji pozytonów, tworząc obrazy metabolicznej aktywności tkanek i narządów. Obszary o zwiększonej aktywności pozytonowej są widoczne na obrazach jako jasne plamy. Badanie PET jest szczególnie przydatne w wykrywaniu przerzutów raka piersi do innych narządów, co pozwala na wczesne podjęcie leczenia. Może być też wykorzystywane do monitorowania skuteczności leczenia raka piersi. Po zakończeniu terapii można je ponownie przeprowadzić, aby ocenić, czy zmniejszyła się aktywność metaboliczna guza. Na podstawie wyników badania PET lekarze mogą dostosować plan leczenia, w tym określić, czy pacjentka jest kandydatką do terapii neoadiuwantowej (przedoperacyjnej) lub adiuwantowej (pooperacyjnej). Badanie pozwala także na dokładniejsze określenie lokalizacji guza, co może pomóc w precyzyjnym przeprowadzeniu biopsji lub zabiegu chirurgicznego. Niestety badanie PET w Polsce jest stosunkowo drogie, a dostępność skanerów jest stosunkowo ograniczona w niektórych regionach kraju. Ze względu na stosowanie substancji radioaktywnej, badanie PET wiąże się z narażeniem na promieniowanie. Jednak dawki są zazwyczaj niskie i uważa się je za stosunkowo bezpieczne.

BADANIA GENETYCZNE I MOLEKULARNE

Innym obszarem, który odgrywa coraz większą rolę w diagnostyce raka piersi, są badania genetyczne i molekularne. Badanie genów BRCA1 i BRCA2 może pomóc zidentyfikować kobiety z wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi. Otrzymanie wyników takiego badania może pomóc w podejmowaniu decyzji dotyczących profilaktyki, w tym mastektomii prewencyjnej. Ponadto, badania molekularne pozwalają na analizę zmian genetycznych w komórkach nowotworowych, co pozwala lekarzom dostosowanie terapii do indywidualnych cech pacjentki i skrócenie czasu na skorelowanie leczenia z odpowiedzią organizmu na terapię.

INNOWACYJNE TECHNOLOGIE W DIAGNOSTYCE RAKA PIERSI

W ostatnich latach pojawiły się również nowe technologie, które znacząco poprawiają możliwości wykrywania raka piersi. Przykładem jest tu sztuczna inteligencja (AI) wykorzystywana w analizie obrazów mammograficznych. Systemy oparte na AI mogą pomóc w wykrywaniu nawet najmniejszych zmian w piersiach, co przekłada się na wcześniejszą diagnozę i lepsze szanse na skuteczne leczenie.

TERMOGRAFIA

Wśród nowych technik można wymienić też termografię, która wykorzystuje ocenę różnic temperatur w tkankach piersi. Choć nie jest to metoda diagnostyczna pierwszego wyboru, może stanowić uzupełnienie innych badań. Jest to badanie, które mierzy temperaturę powierzchni ciała i tworzy obrazy oparte na różnicach temperatur. Termografia opiera się na założeniu, że nowotwory mogą wywoływać zmiany w przepływie krwi i temperaturze na powierzchni skóry. Obecnie naukowcy pracują nad oceną jej skuteczności i stworzeniu urządzenia, które będzie łatwe w użyciu i możliwe do domowego wykorzystywania przez pacjentki podczas przeprowadzania samobadania piersi.

AILIS

Warto wspomnieć również o stworzonym przez polskich naukowców systemowi AILIS, czyli Advanced Imaging for LiFe Information System. Jest to innowacyjna metoda parametrycznego obrazowania dynamicznego wykorzystywana w diagnostyce raka piersi. Jest to zaawansowane narzędzie diagnostyczne, które pozwala na bezinwazyjną, bezpieczną i wyjątkowo komfortową ocenę tkanek piersiowych. AILIS rewolucjonizuje sposób diagnozy, umożliwiając wykrywanie zmian na etapie, kiedy tradycyjne metody, takie jak mammografia czy ultrasonografia, mogą być niewystarczające. Metoda działania AILIS opiera się na parametrycznym obrazowaniu dynamicznym, co oznacza, że ocenia zmiany w przepływie energii cieplnej wewnątrz tkanek piersiowych. Podstawowym założeniem jest chwilowe pobudzenie przepływu tej energii, co pozwala na zaobserwowanie wewnętrznej aktywności energetycznej tkanek. Dzięki temu można w sposób wyraźny wyróżnić tkanki zdrowe od chorych lub tkanek uznawanych za potencjalnie zagrożone. W zainfekowanej tkance piersiowej, gdzie rozwija się lub już rozwijał nowotwór, poziom metabolizmu i ukrwienia jest znacznie wyższy. Porównując te różnice między obiema piersiami, możliwe jest uzyskanie jednoznacznego obrazu wszelkich anomalii, nawet tych potencjalnych. AILIS wykorzystuje zaawansowane algorytmy sztucznej inteligencji do analizy wyników badania. Dzięki temu możliwe jest niemalże natychmiastowe ocenianie wyników w czasie rzeczywistym. Sztuczna inteligencja minimalizuje wpływ czynników ludzkich, co może mieć wpływ na dokładność diagnozy. W dzisiejszych czasach coraz trudniej dostępni są eksperci w dziedzinie radiologii, dlatego wykorzystanie AI stanowi przełomowe rozwiązanie. Zaawansowane algorytmy analizują tysiące wyników badań piersi, ucząc się rozpoznawania i różnicowania między zdrowymi a chorymi tkankami. Dzięki temu sztuczna inteligencja jest w stanie wykryć nawet najmniejsze oznaki rozwijających się anomalii oraz przewidzieć możliwość ich pojawienia się w przyszłości. Obecnie innowacyjny wynalazek przechodzi fazę badań klinicznych, warto mieć więc nadzieję, że już niedługo stanie się narzędziem stosowanym do powszechnej diagnostyki.