Rezonans magnetyczny a implanty, tatuaże i makijaż permanentny

Diagnostyka obrazowa jest obecnie niezwykle popularna i praktycznie każdy choć raz w życiu musi poddać się badaniu rezonansem magnetycznym lub tomografem komputerowym. Oba te badania umożliwiają precyzyjne zobrazowanie naszych wewnętrznych struktur anatomicznych. Jednak rezonans magnetyczny, w przeciwieństwie do tomografu komputerowego, opiera swoje działanie o nieszkodliwe dla naszego organizmu pole magnetyczne, a nie promieniowanie jonizujące. Zasada ta sprawia, że badanie rezonansem magnetycznym ma wiele zalet, ale także jedną poważną wadę – jego wykonanie może być utrudnione lub wręcz niemożliwe u osób, które mają w ciele jakieś implanty. I nawet gdyby wydawało nam się, że jesteśmy zdrowi i nigdy nie mieliśmy operacji więc na pewno nie mamy, żadnego implantu, to lepiej dobrze poznać medyczną definicję tego słowa i zastanowić się czy aby na 100% możemy powiedzieć, że faktycznie go nie posiadamy.

Czym są implanty?

Słowo „implant” pochodzi z łaciny i jest połączeniem dwóch wyrazów im – które oznacza „w” oraz plantare tłumaczonego dosłownie jako „sadzić”. W medycynie za implant uważa się każde ciało obce wszczepiane do organizmu w celu odtworzenia naturalnej funkcji lub estetyki uszkodzonego organu. Inna, bardziej szczegółowa definicja mówi, że „Implantami nazywamy wszelkie przyrządy medyczne wykonywane z jednego lub więcej biomateriałów, które mogą być umieszczone częściowo lub całkowicie pod powierzchnią nabłonka, i które mogą pozostać przez dłuższy okres w organizmie”*. Obecnie najczęściej stosowane są implanty zastępujące tkanki twarde w ortopedii i stomatologii. Warto jednak wiedzieć, że implanty często stosowane są także w chirurgii estetycznej, na przykład w postaci najpopularniejszych silikonowych implantów piersi oraz w studiach tatuaży, które specjalizują się w tzw. Body modyfications.

Najważniejsze obszary zastosowania biomateriałów (Rysunek z „BIOMATERIAŁY, Inżynieria Biomedyczna” autorzy: Beata Świeczko-Żurek, Andrzej Zieliński, Sylwia Sobieszczyk, Agnieszka Ossowska).

Implanty mogą być wykonane z różnych biomateriałów:

Bioceramiki
Tworzyw sztucznych
Tworzyw kompozytowych
Metali i ich stopów

Jeśli materiał, z którego został wykonany implant posiada właściwości ferromagnetyczne to podczas badania rezonansem magnetycznym mógłby ulec rozgrzaniu lub przemieszczeniu! Do ferromagnetyków należą m.in.: stal, kobalt, nikiel i niektóre ich stopy. Natomiast implanty wykonane z tytanu lub cyrkonu nie stanowią żadnego problemu podczas wykonywania badania rezonansem magnetycznym. Co więcej, niektóre implanty potrafią pod wpływem silnego pola magnetycznego przestać poprawnie działać, a nawet mogą ulec trwałemu uszkodzeniu.

Wystarczy więc, że ktoś ma aparat na zębach lub miał kiedyś poważniejsze złamanie kości aby lekarz zdecydował, że nie można wykonać badania rezonansem magnetycznym. A przecież niejednokrotnie na badanie takie trzeba bardzo długo czekać. Dlatego żeby uniknąć tak nieprzyjemniej sytuacji, warto pamiętać o odpowiedniej dokumentacji pozabiegowej i o uwzględnienie w niej przez lekarza bardzo dokładnego opisu elementu, który został nam wszczepiony. Powinien on zawierać informacje na temat:

producenta implantu,
jego nazwę
lub symbol (Żeby ustalić materiału, z którego wykonany jest implant potrzebujemy jego numeru katalogowego (REF) bądź numeru LOT).

Najlepiej, jeśli jest to oryginalny paszport dostarczany z elementem przez producenta i wypełniony przez lekarza wszczepiającego implant. O tym, że posiadacie jakiś rodzaj implantu poinformujcie już podczas rejestracji na badanie.

Implanty, które są bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania badania rezonansem magnetycznym:

rozrusznika serca
pompa do podawania leków (np. pompa insulinowa)
implant ślimakowy
neurostymulator
implanty z urządzeniem aktywowanym magnetycznie
inne wszczepione urządzenie elektroniczne

Implanty, które są względnym przeciwwskazaniem do wykonania badania rezonansem magnetycznym:

sztuczne zastawki serca
klipsy naczyniowe
metalowe implanty ortopedyczne w tym:
- sztuczne stawy
- druty
- śruby i stabilizatory

to właśnie w tych przypadkach wymagane jest dostarczenie dokumentacji, dotyczącej leczenia operacyjnego, zawierającej informacje na temat typu zastosowanego implantu oraz materiału z jakiego został wykonany. Wykonanie badania w tych przypadkach możliwe jest jeśli implanty wykonane są z materiałów posiadających atest pozwalający na badanie rezonansem magentycznym.

Zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności u osób, mogących mieć metaliczne ciała obce np. śrutu, odłamków pocisku, czy opiłki żelaza, przede wszystkim w obrębie oczodołów. Wówczas lekarz przed wykonaniem rezonansu magnetycznego zaleca konsultację z okulistą oraz wykonanie zdjęć rentgenowskich.

Warto wiedzieć, że wypełnienia zębów, mostki i implanty stomatologiczne nie są przeciwwskazaniem do badania rezonansem magnetycznym. Jednakże mogą one powodować powstanie artefaktów w ich sąsiedztwie (czyli w okolicy jamy ustnej i nosogardła) dlatego lepiej o nich uprzedzić lekarza nim zacznie wykonywać badanie.

Ponadto, przeciwwskazania względne obejmują pacjentów z wszczepionymi:

wszczepionymi stentami, filtrami naczyniowymi, po operacjach by-pass gdyż oni nie powinni być badani rezonansem magnetycznym wcześniej niż 12 tygodni od zabiegu operacyjnego
wkładkami domacicznymi
z klipsami hemostatycznymi po upływie 6 tygodni od zabiegu
implantami ortopedycznymi po upływie 6 tygodni od zabiegu.

Kobiety posiadające wkładkę domaciczną powinny pamiętać, że nawet jeśli posiada ona metalowe elementy to nie musi być przeciwwskazaniem do wykonania badania rezonansem magnetycznym. Ważne jest żeby natężenie pola nie było zbyt wysokie i żeby podczas badania skanowany był obszar, który nie znajduje się blisko podbrzusza. Dla pewności warto aby po badaniu rezonansem magnetycznym ginekolog sprawdził czy wkładka nie uległa przesunięciu i wciąż spełnia swoje zadanie.

Ponieważ obecnie bardzo wiele osób posiada makijaż permanentny lub tatuaże należy mieć świadomość, że jeśli wykonane one były przy użyciu barwników zawierających pyłki metali to w silnym polu magnetycznym mogą one przyczynić się do miejscowego podrażnienia skóry.

Co mogą zrobić Pacjenci z innymi implantami, którzy muszą wykonać rezonans magnetyczny?

Niestety w Polsce są jedynie trzy urządzenia, które posiadają specjalistyczne oprogramowanie umożliwiające uzyskanie czytelnego obrazu podczas badania rezonansem magnetycznym u osób posiadających metalowe implanty. Oprogramowanie to rozpoznaje zakłócenia powodowane przez implant i dzięki specjalnym algorytmom potrafi je zredukować, a nawet usunąć z uzyskanego podczas badania obrazu.

Pamiętajcie!

Pacjent z metolowym implantem, który został skierowany na badanie rezonansem magnetycznym, musi posiadać potwierdzenie, że element metalowy wszczepiony w jego ciało nadaje się do obrazowania w polu o sile indukcji 1,5T. Jak już wspomnieliśmy najlepiej aby był to tak zwany paszport implantu ale wystarczająca będzie też pisemna informacja od lekarza operatora. Pamiętajcie, że w szczególnych przypadkach nawet badanie rezonansem może być ryzykowne dla zdrowia, a nawet życia, Pacjenta.

*cytat z definicją implantu pochodzi z podręcznika „BIOMATERIAŁY, Inżynieria Biomedyczna” autorzy: Beata Świeczko-Żurek, Andrzej Zieliński, Sylwia Sobieszczyk, Agnieszka Ossowska.