Tomografia komputerowa w diagnostyce zapalenia zatok

Często mamy problem z rozpoznaniem różnicy między zwykłym katarem a zapaleniem zatok. Jednak gdy katar jest wyjątkowo uporczywy i długotrwały, a do tego towarzyszy mu ból głowy lub twarzy, gorączka, zaburzone powonienie i apatia to możemy podejrzewać, że cierpmy na zapalenie zatok. Jest to choroba, która może nas dosięgnąć o każdej porze roku, a nie leczona może mieć poważne konsekwencje np. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy powikłania związane z oczodołami.

Zatoki, czyli co?

Zacznijmy od podstaw, czyli wyjaśnienia samego określenia zatok. Tym jednym słowem określamy zatoki przynosowe, które znajdują się w naszej twarzoczaszce. Warto wiedzieć, że z anatomicznego punktu widzenia zatoki przynosowe obejmują:

• zatoki czołowe
• komórki sitowe
• zatoki klinowe
• zatoki szczękowe
• zatoki łzowe

Są to puste przestrzenie, wypełnione powietrzem połączone z jamą nosową. Co ciekawe, naukowcy wciąż do końca nie potrafią określić wszystkich funkcji, które spełniają nasze zatoki. Wiemy, że mają funkcje: oddechową, węchową, mechaniczną, termiczną, statyczną i fonetyczną. Warto wiedzieć, że przede wszystkim odpowiedzialne są za ogrzewanie, oczyszczanie i nawilżanie powietrza, które wdychamy przez nos. Czy wiecie, że zatoki każdego dnia mogą oczyścić aż 10 tys. litrów powietrza!? Wyobrażacie sobie ilość patogenów i zanieczyszczeń, które w tym czasie zatrzymują?

Przyczyny zapalenia zatok

Jest wiele powodów zachorowania na zapalenie zatok. Do skutecznego leczenia bardzo ważne jest aby jak najszybciej określić co

• infekcje wirusowe, bakteryjne lub grzybicze
• alergie
• polipy, torbiele, ropnie
• próchnica
• skrzywiona przegroda nosowa
• mała wilgotność powietrza w pomieszczeniach, duże zmiany temperatur, klimatyzacja
• zaburzenia hormonalne
• słaba odporność
• inne choroby np. mukowiscydoza, astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), zakażenie HIV.

Biorąc pod uwagę okres trwania infekcji, wyróżniamy ostre, podostre i przewlekłe zapalenie zatok. Niestety jak pokazują statystyki na przewlekłe zapalenie zatok cierpi ok. 15% populacji.

Jak prawidłowo zdiagnozować zapalenie zatok?

Jeśli, któryś z wymienionych we wstępie objawów utrzymuje się ponad 12 tygodni, to najprawdopodobniej jest to chroniczny stan zapalny zatok. W takim przypadku koniecznie trzeba zagłosić się do lekarza rodzinnego lub odwiedzić gabinet laryngologiczny. Do zdiagnozowania zapalenia zatok lekarz może wykonać:

• badanie palpacyjne
• rynoskopię przednią i tylną
• badanie endoskopowe
• badanie obrazowe (zdjęcie rentgenowskie, badanie rezonansem magnetycznym, badanie tomografem komputerowym).

Dużą czułością w diagnozowaniu zapalenia zatok charakteryzuje się tomografia komputerowa, która pozwala dokładnie zobrazować zarówno kości, jak i znajdujące się wkoło tkanki miękkie. Według Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego obecnie w diagnostyce chorób zatok odchodzi się od robienia zdjęcia RTG, zalecając chorym badanie tomografem komputerowym. Wyjątkiem jest diagnostyka ostrego zapalenia zatok, w którym nie zaleca się standardowej tomografii komputerowej. W tym miejscu należy dodać, że badanie rezonansem magnetycznym ukazuje zmiany chorobowe jedynie w tkankach miękkich.

Dla Pacjentów najważniejsze jest, że badanie tomografem komputerowym zatok jest bezbolesne, nieinwazyjne i bezpieczne, a do tego nie trzeba się do niego przygotowywać i trwa zaledwie kilkanaście minut. Trzeba tylko pamiętać, żeby nie mieć w ubraniach oraz ciele wszelkich metalowych przedmiotów (np. fiszbiny w biustonoszu, biżuteria) ponieważ mogą one wpływać na jakość uzyskanych obrazów. Choć nie ma szczególnych przeciwskazań do wykonywania tomografii komputerowej zatok to jeśli lekarz nie uzna inaczej, lepiej aby kobiety w ciąży jej nie wykonywały. Warto wiedzieć, że choć zazwyczaj badanie to wykonuje się bez kontrastu, to czasami lekarz może zadecydować o jego podaniu. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat badania tomografem komputerowym z kontrastem to zachęcamy do zapoznania się z naszym artykułem: Badanie z kontrastem – przeciwskazania i skutki uboczne.

Bardzo ważne aby badanie zatok tomografem komputerowym przeprowadzić dopiero po zaleczeniu stanu zapalnego, ponieważ w innym przypadku lekarz nie będzie mógł zobaczyć na uzyskanym obrazie rzeczywistych zmian błony śluzowej. Z tego względu należy odczekać minimum 6 tygodni od zakończenia leczenia.

Warto wiedzieć, że bardzo często miejsce odczuwania bólu jest powiązanie z rodzajem zapalenia zatok:

• przy zapaleniu zatok szczękowych – często odczuwany jest ból pod oczami i w okolicach kości policzkowych
• przy zapaleniu zatok czołowych – często odczuwany jest ból nad oczami i w obrębie całego czoła
• przy zapaleniu zatok sitowych – często odczuwany jest ból między oczami lub u nasady nosa
• natomiast ból przy zapaleniu zatok klinowych ból odczuwany jest w oczodołach i z tyłu głowy.

Inne zastosowania tomografii komputerowej zatok:

• diagnostyka i planowanie leczenia stomatologicznego, a w szczególności ortodontycznego oraz implantologicznego
• przed operacjami w obrębie twarzoczaszki
• wykrywanie uszkodzeń zatok, które mogą wystąpić po mechanicznych urazach w obrębi twarzoczaszki
• diagnostyka guzów powstałych w obszarze zatok i jamy nosowej
• w ocenie wad i anomalii wrodzonych zatok przynosowych

Pamiętajcie, że leczenie przewlekłego zapalenia zatok wymaga od pacjenta cierpliwości i poddania się zaleceniom lekarza. Niestety czasami mimo długiego leczenia farmakologicznego może się okazać, że niezbędna będzie operacja.