Masz komplet szczepień? Jako dorosły możesz się zdziwić!

Przez lata szczepienia kojarzyły się głównie z dziećmi – to one regularnie odwiedzają przychodnię, by przyjąć kolejne dawki ochronne. Dorośli rzadko myślą o tym, że ich własna odporność też z czasem słabnie. Tymczasem coraz więcej badań pokazuje, że szczepienia nie kończą się wraz z wiekiem szkolnym.
Z biegiem lat nasz układ immunologiczny przestaje działać tak skutecznie, jak w młodości. Naukowcy nazywają ten proces immunosenescencją, czyli starzeniem się układu odpornościowego. Spada liczba aktywnych komórek odpornościowych, przeciwciała utrzymują się krócej, a organizm wolniej reaguje na kontakt z drobnoustrojami.

Dodatkowo dorosłe życie to większe ryzyko kontaktu z patogenami – podróże, praca w dużych zespołach, kontakt z dziećmi czy osobami starszymi. Choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie czy przewlekła obturacyjna choroba płuc, dodatkowo obciążają układ odpornościowy. Dlatego szczepienia przypominające u dorosłych to nie tylko zalecenie medyczne – to element świadomej troski o własne zdrowie.

KTÓRE SZCZEPIENIA WARTO ODNOWIĆ PO LATACH?

1. Tężec, błonica i krztusiec

W dzieciństwie większość z nas przyjęła pełen cykl szczepień DTP, chroniący przed tężcem, błonicą i krztuścem. To jedno z największych osiągnięć współczesnej medycyny – choroby, które kiedyś powodowały tysiące zgonów rocznie, dziś praktycznie zniknęły z naszego otoczenia. Jednak odporność po tych szczepieniach nie trwa całe życie.

Co 10 lat warto przyjąć dawkę przypominającą w postaci szczepionki Tdap, która jednocześnie uodparnia na tężec, błonicę i krztusiec. Każda z tych chorób niesie inne zagrożenie:

• Tężec powodują bakterie obecne w glebie i rdzy. Nawet niewielkie skaleczenie może być niebezpieczne, jeśli odporność wygasła. Choroba prowadzi do bolesnych, uogólnionych skurczów mięśni, a śmiertelność w ciężkich przypadkach jest wysoka.
• Błonica to choroba bakteryjna atakująca gardło i drogi oddechowe, której toksyny uszkadzają serce i nerki. Choć w Polsce jest rzadkością, wciąż pojawia się w innych częściach świata – a więc istnieje ryzyko zawleczenia.
• Krztusiec (koklusz) wraca w ostatnich latach, także wśród dorosłych. U osób dorosłych często przybiera postać długotrwałego, męczącego kaszlu, ale to właśnie oni mogą być źródłem zakażenia dla niemowląt, które jeszcze nie zdążyły przyjąć szczepienia. Odporność po szczepieniu lub przechorowaniu utrzymuje się tylko 5–10 lat, dlatego dawka przypominająca jest niezbędna. Kobietom w ciąży zaleca się szczepienie między 27. a 36. tygodniem, by przekazały przeciwciała dziecku przez łożysko i zapewniły mu ochronę w pierwszych tygodniach życia.

Krótko mówiąc, jedno szczepienie to trzy choroby mniej – a przy tym realna ochrona zarówno dla nas, jak i dla najmłodszych.

2. Grypa sezonowa

Wirus grypy nieustannie mutuje, dlatego odporność nabyta w poprzednim sezonie nie chroni nas w kolejnym. Z tego powodu szczepienie przeciw grypie należy powtarzać co roku, najlepiej jesienią, zanim zacznie się sezon infekcyjny.
Choć szczepionka nie eliminuje całkowicie ryzyka zachorowania, znacząco zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu choroby, hospitalizacji i zgonu, szczególnie u osób starszych i przewlekle chorych. Dodatkowo regularne szczepienia ograniczają transmisję wirusa w populacji i chronią osoby najbardziej narażone – dzieci, seniorów i kobiety w ciąży.

3. Pneumokoki

Pneumokoki są powszechnymi bakteriami, które u zdrowych osób często nie wywołują objawów, ale w sprzyjających warunkach mogą stać się śmiertelnie groźne. U seniorów i osób z osłabioną odpornością powodują zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsę.
W Polsce szczepienie przeciw pneumokokom zaleca się osobom po 65. roku życia oraz młodszym dorosłym z chorobami przewlekłymi. W zależności od preparatu (PCV13, PCV20 lub PPSV23) stosuje się jeden lub dwa zastrzyki, które zapewniają ochronę na wiele lat.
Połączenie szczepienia przeciw pneumokokom z coroczną szczepionką przeciw grypie daje najlepszą ochronę przed infekcjami układu oddechowego.

4. Półpasiec

Każdy, kto kiedyś przeszedł ospę wietrzną, nosi w sobie uśpionego wirusa Varicella zoster. Po latach może się on „obudzić” w postaci półpaśca – choroby objawiającej się bolesną wysypką i piekącym bólem nerwów. Najgroźniejsze są powikłania: neuralgia popółpaścowa, czyli przewlekły ból utrzymujący się miesiącami, a czasem latami.
Szczepienie przeciw półpaścowi zaleca się osobom po 50. roku życia, a także młodszym dorosłym z osłabioną odpornością. Wystarczą dwie dawki w odstępie kilku miesięcy, by zyskać wieloletnią ochronę. Nowoczesna szczepionka rekombinowana nie zawiera żywego wirusa, dlatego jest bezpieczna także dla osób z chorobami przewlekłymi.

5. Odra, świnka, różyczka i ospa wietrzna

Choć odra, świnka i różyczka wydają się chorobami z przeszłości, w ostatnich latach Europa doświadcza nawrotu tych zakażeń. Dzieje się tak dlatego, że nie wszyscy dorośli mają wystarczającą odporność – część nie była szczepiona, inni stracili ochronę z biegiem lat.
Jeśli nie masz pewności co do swojego statusu szczepień, warto wykonać badanie przeciwciał lub po prostu przyjąć dawkę przypominającą szczepionki MMR.

Kobiety planujące ciążę powinny szczególnie upewnić się, że są odporne na różyczkę – zakażenie w pierwszym trymestrze może prowadzić do poważnych wad rozwojowych dziecka.
Podobnie warto zaszczepić się przeciw ospie wietrznej, jeśli choroba nie wystąpiła w dzieciństwie. Dla dorosłych przebieg ospy jest znacznie cięższy, a powikłania częstsze.

6. HPV

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) to jeden z najczęstszych patogenów przenoszonych drogą płciową. Może prowadzić do raka szyjki macicy, odbytu, gardła i innych nowotworów.
Szczepienie przeciw HPV jest dziś zalecane nie tylko młodzieży, ale również dorosłym do 45. roku życia, którzy wcześniej nie byli szczepieni. Nawet jeśli ktoś miał już kontakt z jednym typem wirusa, szczepienie nadal chroni przed innymi.
Pełen cykl obejmuje 2 lub 3 dawki i daje ochronę na wiele lat. To jedna z najskuteczniejszych metod profilaktyki onkologicznej, jaką dysponuje współczesna medycyna.

7. RSV

Od 2024 roku w Polsce dostępny jest program darmowych szczepień przeciw wirusowi RSV dla osób po 65. roku życia oraz dla kobiet w ciąży. To ogromny postęp, bo RSV, wcześniej kojarzony głównie z infekcjami u dzieci, może być równie niebezpieczny dla dorosłych – zwłaszcza seniorów i pacjentów z chorobami układu oddechowego. Zakażenie RSV może prowadzić do zapalenia płuc i niewydolności oddechowej, a u osób starszych znacząco zwiększa ryzyko hospitalizacji. Szczepienie kobiet w ciąży ma dodatkowy efekt ochronny – matka przekazuje przeciwciała dziecku jeszcze w łonie, zapewniając mu odporność w pierwszych tygodniach życia.

DLACZEGO SZCZEPIENIA NIE SĄ NA ZAWSZE?

To pytanie pada często: skoro raz się zaszczepiłem, dlaczego muszę to powtarzać?
Odpowiedź tkwi w biologii naszego układu odpornościowego. Po szczepieniu organizm tworzy przeciwciała i komórki pamięci, które rozpoznają konkretny patogen. Z czasem jednak ich liczba spada. Dla niektórych chorób – jak tężec czy krztusiec – spadek ten następuje po kilku latach. Dla innych – jak odra – odporność utrzymuje się dłużej.

Na trwałość szczepienia wpływają także mutacje wirusów. Przykładem jest grypa: co sezon pojawiają się nowe szczepy, które różnią się od tych sprzed roku. Stąd konieczność regularnego aktualizowania składu szczepionek i przyjmowania ich co sezon.
Nie bez znaczenia jest też nasz wiek. U osób starszych odporność spada szybciej, bo układ immunologiczny reaguje wolniej i produkuje mniej przeciwciał. U osób z chorobami przewlekłymi, np. cukrzycą czy niewydolnością nerek, szczepionka może działać krócej niż u osób w pełni zdrowych.

Dlatego lekarze coraz częściej zachęcają, by traktować szczepienia przypominające jako regularny element profilaktyki zdrowotnej – tak samo jak badania krwi czy pomiar ciśnienia.

SZCZEPIENIA DOROSŁYCH – MAŁY WYSIŁEK, DUŻA OCHRONA

Odnowienie szczepień to prosty krok, który może uratować zdrowie, a nawet życie. Wystarczy jedna wizyta u lekarza rodzinnego, by sprawdzić, które dawki są do uzupełnienia. W większości przypadków nie potrzeba żadnych badań, a korzyści są ogromne.

Pamiętajmy, że szczepienia to nie tylko indywidualna ochrona – to także odpowiedzialność społeczna. Dzięki nim ograniczamy rozprzestrzenianie się chorób i chronimy tych, którzy z różnych powodów nie mogą się zaszczepić – noworodki, osoby z chorobami nowotworowymi, pacjentów po przeszczepach.

W zdrowiu nie chodzi o to, by leczyć, gdy już coś się stanie. Chodzi o to, by do tego nie dopuścić.
A szczepienia są jednym z najskuteczniejszych narzędzi, jakie człowiek kiedykolwiek stworzył, by właśnie to osiągnąć.

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.