Angina – czy ból gardła ma porę roku?

 

Lato to czas wakacji, odpoczynku i beztroski. Kojarzy się z promieniami słońca, chłodnymi napojami i wyjazdami za miasto. Nikt w tym okresie nie myśli o przeziębieniach, a jednak właśnie w środku gorących miesięcy wielu pacjentów trafia do lekarza z wysoką gorączką, silnym bólem gardła i nalotem na migdałkach. Diagnoza? Klasyczna angina.

Choć może się to wydawać zaskakujące, ostre zapalenie gardła i migdałków nie zna pory roku. Latem też nie odpuszcza – i potrafi zaatakować znienacka, często w najmniej oczekiwanym momencie. Co więcej, angina może mieć różne przyczyny i postaci – nie każda wymaga antybiotyków, ale każdej nie wolno bagatelizować.

 

CZYM WŁAŚCIWIE JEST ANGINA?

Słowo „angina” to potoczne określenie na ostre zapalenie migdałków podniebiennych i/lub gardła. W medycynie najczęściej mówimy o:

  • angina tonsillaris – zapalenie migdałków,
  • pharyngitis – zapalenie gardła,
  • albo łącznie: pharyngotonsillitis – bo zwykle zapalenie obejmuje obie te struktury jednocześnie.

Migdałki to element układu odpornościowego – rodzaj „strażników” przy wejściu do układu oddechowego i pokarmowego. Ich rolą jest wychwytywanie i neutralizacja patogenów. Problem pojawia się wtedy, gdy same migdałki zostają zaatakowane.

 

CO ZA TYM STOI?

Anginę mogą wywołać zarówno wirusy, jak i bakterie. Wbrew pozorom, to wirusy są znacznie częstszą przyczyną bólu gardła – odpowiadają za około 70–85% przypadków u dorosłych i około 50–70% u dzieci.

Do wirusów wywołujących anginę należą m.in.:

  • adenowirusy,
  • wirusy grypy i paragrypy,
  • rinowirusy (czyli te od zwykłego przeziębienia),
  • wirusy Coxsackie (powodujące tzw. herpanginę),
  • wirus Epsteina-Barr (odpowiedzialny za mononukleozę zakaźną).

Z kolei wśród bakterii na czoło wysuwa się jeden konkretny winowajca:

Streptococcus pyogenes – paciorkowiec β-hemolizujący grupy A (w skrócie: GAS).

To właśnie on odpowiada za klasyczną anginę paciorkowcową, która może być poważniejsza, mieć bardziej gwałtowny przebieg i większe ryzyko powikłań.

 

RODZAJE ANGINY – NIE KAŻDA WYGLĄDA TAK SAMO

Angina anginie nierówna. W zależności od przyczyny i przebiegu, wyróżniamy kilka głównych typów:

  • Angina wirusowa

Najczęstsza. Objawy są łagodniejsze, często towarzyszy jej kaszel, katar, chrypka, ból mięśni i głowy. Gardło bywa zaczerwienione, ale bez ropnego nalotu. Leczenie ma charakter objawowy.

  • Angina paciorkowcowa

Objawy nasilone: silny ból gardła, wysoka gorączka, biały nalot na migdałkach, powiększone węzły chłonne szyi. Zwykle brak kaszlu. Wymaga leczenia antybiotykiem.

  • Angina Plauta-Vincenta

Rzadka, wywołana przez bakterie beztlenowe. Charakterystyczne jednostronne zmiany martwiczo-wrzodziejące na migdałku.

  • Angina monocytowa

Związana z wirusem Epsteina-Barr – występuje w przebiegu mononukleozy zakaźnej. Objawy podobne do paciorkowcowej, ale często z silnym zmęczeniem, obrzękiem migdałków i powiększeniem śledziony.

  • Angina ropna (ropień okołomigdałkowy)

Poważne powikłanie nieleczonej anginy – jednostronny ból, trudności z otwieraniem ust, obrzęk. Wymaga pilnej pomocy lekarskiej i często nacięcia ropnia.

 

JAK ROZPOZNAĆ ANGINĘ? OBJAWY, NA KTÓRE WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ

Objawy anginy zależą od przyczyny, ale najczęstsze to:

  • Silny ból gardła, nasilający się przy przełykaniu
  • Gorączka (często powyżej 38,5°C)
  • Powiększone i bolesne węzły chłonne szyi
  • Nalot na migdałkach (biały lub żółtawy)
  • Zaczerwienienie gardła
  • Osłabienie, bóle mięśni
  • Czasem: ból głowy, brak apetytu, nudności, ból brzucha

Wirusowe anginy często współistnieją z katarem, chrypką i kaszlem – co rzadko zdarza się przy paciorkowcowej.

 

 

DIAGNOSTYKA – JAK LEKARZ ODRÓŻNIA JEDNĄ ANGINĘ OD DRUGIEJ?

Często wystarczy wywiad i badanie gardła. Ale przy podejrzeniu paciorkowca, lekarz może wykonać dodatkowe testy:

1. Skala Centora / McIsaaca

Ocena objawów, która pomaga oszacować ryzyko anginy bakteryjnej:

  • gorączka >38°C
  • brak kaszlu
  • powiększenie węzłów chłonnych szyi
  • obecność nalotu
  • wiek pacjenta

2. Testy diagnostyczne

  • Szybki test antygenowy (RADT) – wynik w 10–15 minut, czułość 70–90%. Pozwala wykryć paciorkowca bez czekania na posiew.
  • Wymaz z gardła (posiew) – najdokładniejszy, ale wynik po 1–2 dniach.
  • Badania krwi – np. morfologia, CRP (przy wątpliwym obrazie klinicznym).

 

JAK LECZYĆ ANGINĘ? WSZYSTKO ZALEŻY OD PRZYCZYNY

1. Angina wirusowa

  • Leczenie objawowe: paracetamol, ibuprofen, płukanki ziołowe lub solankowe, pastylki na gardło, nawodnienie i odpoczynek.
  • Antybiotyki NIE są skuteczne i NIE powinny być stosowane.

2. Angina paciorkowcowa

  • Konieczne podanie antybiotyku – najczęściej:
    • Penicylina fenoksymetylowa (lub amoksycylina),
    • alternatywnie: makrolidy (np. azytromycyna) u osób z alergią.
  • Leczenie trwa zazwyczaj 10 dni – nawet jeśli objawy znikną wcześniej, kurację trzeba dokończyć!
  • Równocześnie – leczenie objawowe (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe).

Nieprawidłowo leczona angina może prowadzić do powikłań: ropni, zapalenia nerek, a dawniej nawet gorączki reumatycznej.

 

ANGINA LATEM? TAK!

Mimo że największy wzrost zachorowań na anginę przypada na sezon jesienno-zimowy, latem również obserwuje się wzrost liczby przypadków, szczególnie u dzieci i młodzieży.

Dlaczego? Oto kilka powodów:

  • klimatyzacja – nagłe zmiany temperatury sprzyjają infekcjom
  • duże skupiska ludzi – kolonie, obozy, festiwale
  • spożywanie zimnych napojów i lodów
  • zmniejszona odporność po intensywnym wysiłku i słońcu

Statystyki z zagranicy pokazują, że nawet do 15% letnich infekcji gardła może mieć charakter anginy paciorkowcowej. A lekarze często zgłaszają jej „małe epidemie” na obozach czy w zamkniętych społecznościach.

 

JAK NIE ZACHOROWAĆ? PROFILAKTYKA MA SENS

Nie zawsze da się uniknąć anginy, ale warto przestrzegać kilku zasad:

  • Myj ręce – to podstawa zapobiegania infekcjom
  • Nie dziel się butelką, kubkiem ani sztućcami
  • Unikaj bliskiego kontaktu z osobami z infekcją
  • Nawadniaj organizm, unikaj przesuszania błon śluzowych
  • Uważaj na klimatyzację – różnice temperatur nie powinny być drastyczne
  • Regeneruj się – zmęczony organizm to łatwy cel dla bakterii

Nie każdy ból gardła to powód do niepokoju. Ale jeśli pojawia się wysoka gorączka, silny ból, nalot na migdałkach, powiększone węzły chłonne i brak kaszlu, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie pozwala skrócić czas choroby, uniknąć powikłań i wrócić szybciej do formy – nawet podczas wakacji.

 

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.