Nie czekaj na objawy. Jak uchronić się przed rakiem szyjki macicy?
Rak szyjki macicy to jeden z najczęstszych nowotworów złośliwych występujących u kobiet na całym świecie. Główną przyczyną jego rozwoju jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), który przenosi się drogą płciową. Choć choroba ta może rozwijać się przez wiele lat bez wyraźnych objawów, odpowiednia profilaktyka i wczesne wykrycie mogą uratować życie.
Co roku w ostatnim tygodniu stycznia obchodzony jest Tydzień Świadomości Raka Szyjki Macicy, który ma na celu edukację na temat profilaktyki i nowoczesnych metod leczenia tej choroby. W tym artykule przybliżymy najnowsze dane na temat raka szyjki macicy, sposoby jego diagnozowania oraz skuteczne metody ochrony przed nim.
Rak szyjki macicy – jak często występuje?
Rak szyjki macicy to czwarty najczęściej diagnozowany nowotwór u kobiet na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2020 roku zdiagnozowano aż 604 tysiące nowych przypadków, a ponad 342 tysiące kobiet zmarło z jego powodu.
A jak wygląda sytuacja w Polsce?
W naszym kraju rak szyjki macicy zajmuje 10. miejsce wśród nowotworów złośliwych u kobiet. Każdego roku chorobę tę wykrywa się u około 2 500 Polek, z czego ponad 1 500 umiera. Niestety, Polska wciąż ma jedną z najwyższych w Europie śmiertelności z powodu tego nowotworu, głównie dlatego, że zbyt wiele kobiet nie wykonuje regularnych badań profilaktycznych.
Co powoduje raka szyjki macicy?
Głównym winowajcą jest wirus HPV (Human Papillomavirus), który przenosi się głównie przez kontakty seksualne. Większość zakażeń tym wirusem jest niegroźna i organizm sam się go pozbywa. Jednak w niektórych przypadkach zakażenie utrzymuje się latami i może prowadzić do zmian nowotworowych.
Istnieje wiele typów HPV, ale te najbardziej niebezpieczne to typy 16 i 18, które odpowiadają za większość przypadków raka szyjki macicy. Co ważne, zakażenie może przebiegać bezobjawowo, dlatego tak istotne są regularne badania.
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania
Oprócz zakażenia HPV istnieją inne czynniki, które mogą zwiększyć ryzyko rozwoju raka szyjki macicy, np.:
wczesne rozpoczęcie życia seksualnego
częsta zmiana partnerów seksualnych
palenie papierosów
osłabiony układ odpornościowy (np. z powodu chorób przewlekłych)
brak regularnych badań cytologicznych
Jakie objawy powinny zacząć niepokoić?
Rak szyjki macicy rozwija się stopniowo i przez długi czas może nie dawać żadnych wyraźnych objawów. To sprawia, że wiele kobiet dowiaduje się o chorobie dopiero w jej zaawansowanym stadium, kiedy leczenie jest trudniejsze. Dlatego tak ważne są regularne badania przesiewowe, które mogą wykryć chorobę na wczesnym etapie.
1. Wczesne stadium – zmiany przedrakowe i brak objawów
Rak szyjki macicy zaczyna się od dysplazji, czyli nieprawidłowego rozrostu komórek nabłonka szyjki macicy. Na tym etapie nie ma jeszcze nowotworu, ale jeśli zmiany nie zostaną wykryte i usunięte, mogą przekształcić się w raka. Zmiany przedrakowe nie powodują bólu ani żadnych innych niepokojących symptomów, dlatego jedynym sposobem ich wykrycia są regularne badania cytologiczne.
2. Pierwsze objawy raka szyjki macicy
W miarę jak choroba postępuje, mogą pojawić się pierwsze niepokojące sygnały. Należą do nich:
- krwawienia międzymiesiączkowe - pojawiają się pomiędzy miesiączkami, mogą występować po stosunku, badaniu ginekologicznym lub intensywnym wysiłku fizycznym, często są bagatelizowane, zwłaszcza u kobiet w okresie okołomenopauzalnym
- nietypowe upławy - wodniste, różowe, brunatne lub krwiste, mogą mieć nieprzyjemny zapach, czasem zawierają domieszkę ropy
- ból podczas stosunku (dyspareunia) - może być spowodowany zmianami nowotworowymi w szyjce macicy, często towarzyszy mu krwawienie po stosunku
- ból w dolnej części brzucha lub miednicy - może być ciągły lub pojawiać się okresowo, czasem promieniuje do pleców lub nóg
- problemy z oddawaniem moczu i stolca - częstsze parcie na pęcherz, ból przy oddawaniu moczu, krwawienie z dróg moczowych lub jelit (rzadszy objaw, ale możliwy w zaawansowanym stadium)
3. Objawy zaawansowanego raka szyjki macicy
Jeśli choroba nie zostanie wcześnie wykryta, nowotwór może rozprzestrzenić się na sąsiednie narządy, węzły chłonne, a nawet odległe części ciała (przerzuty). Wtedy mogą pojawić się objawy ogólnoustrojowe, takie jak:
przewlekłe zmęczenie i osłabienie
spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny
obrzęki nóg (gdy guz uciska naczynia limfatyczne)
bóle pleców i miednicy
problemy z nerkami (np. wodonercze spowodowane uciskiem guza na moczowody)
W zaawansowanych stadiach rak może powodować także przetoki (połączenia między narządami), co prowadzi do nietrzymania moczu lub stolca.
Jak wykryć raka szyjki macicy?
Wczesne stadium raka szyjki macicy może przebiegać bez żadnych objawów, dlatego tak ważne są regularne badania profilaktyczne.
1. Cytologia – podstawowe badanie przesiewowe
To proste i bezbolesne badanie, podczas którego lekarz pobiera próbkę komórek z szyjki macicy i ocenia ich wygląd pod mikroskopem. Pozwala ono wykryć zmiany przedrakowe, zanim przekształcą się w groźny nowotwór.
W Polsce zaleca się wykonywanie cytologii co 3 lata u kobiet między 25. a 65. rokiem życia. Jeśli kobieta znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka (np. zakażenie HPV), badanie może być zalecane częściej.
2. Test na obecność wirusa HPV
To badanie sprawdza, czy w organizmie obecne są onkogenne typy wirusa HPV. Jest ono bardziej czułe niż cytologia i pomaga ocenić ryzyko rozwoju nowotworu.
3. Kolposkopia i biopsja
Jeśli wynik cytologii lub testu HPV jest niepokojący, lekarz może wykonać kolposkopię, czyli dokładne oględziny szyjki macicy pod powiększeniem. Jeśli zostaną zauważone zmiany, pobierany jest wycinek tkanki do badania histopatologicznego (biopsja).
Jak można się chronić przed rakiem szyjki macicy?
1. Szczepienie przeciwko HPV
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania rakowi szyjki macicy jest szczepienie przeciwko HPV. W Polsce od 2023 roku szczepionka jest dostępna za darmo dla dziewczynek i chłopców w wieku 9-14 lat. Szczepienie można wykonać także w późniejszym wieku, choć jego skuteczność jest największa przed rozpoczęciem życia seksualnego.
Dostępne są różne rodzaje szczepionek, ale najbardziej kompleksowa to 9-walentna (Gardasil 9), która chroni przed 9 typami wirusa HPV.
2. Regularne badania cytologiczne
Szczepienie to nie wszystko! Nawet kobiety zaszczepione powinny wykonywać regularne badania cytologiczne, ponieważ szczepionka nie chroni przed wszystkimi typami HPV.
3. Zdrowy tryb życia
unikanie palenia tytoniu
ograniczenie liczby partnerów seksualnych
stosowanie prezerwatyw (choć nie eliminują one całkowicie ryzyka zakażenia HPV)
zdrowa dieta bogata w antyoksydanty
Metody leczenia raka szyjki macicy
Leczenie raka szyjki macicy zależy od stopnia zaawansowania choroby.
1. Operacja
Jeśli nowotwór jest wykryty wcześnie, możliwe jest usunięcie chorej części szyjki macicy (konizacja).
W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne może być usunięcie całej macicy (histerektomia).
2. Radioterapia
Stosowana w przypadkach bardziej zaawansowanych. Może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z chemioterapią.
3. Chemioterapia
Stosowana głównie wtedy, gdy nowotwór jest już w zaawansowanym stadium.
4. Immunoterapia i terapie celowane
To nowoczesne metody leczenia, które pomagają organizmowi walczyć z nowotworem poprzez wzmocnienie układu odpornościowego lub blokowanie mechanizmów, które pozwalają komórkom nowotworowym się rozwijać.
Rak szyjki macicy to choroba, której można skutecznie zapobiegać dzięki szczepieniom i regularnym badaniom cytologicznym. Wczesne wykrycie daje bardzo duże szanse na całkowite wyleczenie. Dzięki nowoczesnym metodom leczenia, takim jak immunoterapia czy terapie celowane, nawet zaawansowany rak może być skuteczniej kontrolowany.
Najważniejsze jest, aby nie odkładać badań na później – to prosty krok, który może uratować życie!
Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.