Densytometria – obowiązkowe badanie dla osób dbających o zdrowie

Na czym polega badanie densytometryczne?

W tym artykule skupimy się na densytometrii rentgenowskiej, która służy do oceny gęstości mineralnej kości oraz ilości tkanki tłuszczowej i mięśniowej w ciele. Jest to jedno z podstawowych badań w diagnostyce osteoporozy. Wykonywana jest za pomocą specjalnego aparatu rentgenowskiego emitującego bardzo małą ilość promieniowania. Dawka promieniowania jest znacznie mniejsza niż przy wykonywaniu standardowego zdjęcia RTG klatki piersiowej. Badanie jednej okolicy (np. kręgosłupa lub szyjki kości udowej) trwa zaledwie kilka minut. Z założenia lekarze do badania wybierają kości, które najczęściej ulegają złamaniom, czyli lędźwiowy odcinek kręgosłupa, główkę kości udowej oraz kości nadgarstka i przedramienia. W trakcie badania ramię densytometru przesuwa się nad badaną okolicą ciała, a podpięty do urządzenia komputer przetwarza otrzymane dane. Zazwyczaj wyniki otrzymuje się od razu po zakończeniu badania. Warto wiedzieć, że badanie to jest nieinwazyjne i bezbolesne. Badanie kręgosłupa lub główki kości udowej wykonuje się na leżąco, natomiast badanie nadgarstka i przedramienia wykonywane jest na siedząco. Cena badania zmienia się w zależności od tego jaki odcinek ciała chcemy przebadać. W przypadku oceny ilości tkanki tłuszczowej i mięśniowej (czyli składu ciała) oraz badania całego kośćca (tzw. Total body) badamy całe ciało a nie jego wybrane fragmenty. Zazwyczaj ceny wahają się między 60 a 120 zł. Oczywiście badanie to można wykonać w ramach funduszu NFZ. Trzeba jednak dostać od lekarza rodzinnego skierowanie do poradni osteoporozy, w której to należy uzyskać skierowanie na badanie densytometryczne.

Infografika pochodzi ze strony fizjoweb.pl z artykułu "Osteoporoza - czy sama suplementacja wystarczy"

Jak się przygotować do badania densytometrycznego?

Jak już wyżej wspomnieliśmy badanie to jest bezbolesne dlatego przede wszystkim nie należy się nim stresować ani go bać. Jednak przed przystąpieniem do badania densytometrycznego warto się do niego przygotować:

• W pierwszej kolejności należy zadbać o swobodny ubiór. Trzeba pamiętać, że w polu badania nie mogą znajdować się żadne metalowe elementy takie jak: suwaki, klamry od pasków, guziki, biżuteria, ćwieki, a nawet fiszbiny biustonosza itp. Koniecznie więc wybierzcie takie ubrania, które nie posiadają metalowych elementów i nie zakładajcie biżuterii albo ściągnijcie ją jeszcze w poczekalni
• Najlepiej zgłosić się do ośrodka na 15 minut przed planowaną godziną badania, żeby na spokojnie załatwić w recepcji wszystkie formalności
• Trzeba pamiętać, żeby przynieść ze sobą dowód osobisty i, jeśli ktoś używa, to okulary do czytania
• W dniu badania nie należy zażywać suplementów wapnia (w tym suplementów mineralno-witaminowych). Natomiast pozostałe leki zażywane codziennie można przyjąć zgodnie z zaleceniami lekarza

Warto wiedzieć, że do badania densytometrycznego nie trzeba być na czczo. Badania nie powinno się wykonywać w ciągu 2 dni po podaniu środka kontrastowego (np. w tomografii komputerowej) oraz w ciągu 2 tygodni po badaniu kontrastowym przewodu pokarmowego lub badaniu z użyciem radioizotopu.

UWAGA! Badania densytometrycznego nie można wykonywać u kobiet w ciąży ze względu na szkodliwy wpływ promieniowania na płód!

Densytometria to podstawowe badanie w leczeniu osteoporozy

Szkielet człowieka szczytową masę osiąga, gdy mamy około 25 lat. Niestety wraz z upływem lat nasze kości zmniejszają swoją gęstość i masę, tracąc zbitą strukturę i przybierając formę gąbczastą. Ostatecznie proces ten, przebiegając przez fazę osteopenii, może doprowadzić do osteoporozy, która oznacza większą podatność na urazy, a zwłaszcza złamania. Niestety bardzo często obie fazy tej choroby potrafią nie dawać żadnych odczuwalnych objawów, a dowiadujemy się o nich przy pierwszym poważniejszym urazie kości lub w przypadku kobiet podczas profilaktycznych badań po przejściu okresu menopauzy. W obu przypadkach problemem jest nie tylko zbyt późne rozpoznanie choroby ale także brak wyjściowych danych do porównania wyników i zauważenia tempa zachodzących zmian. Z tych dwóch powodów idealnie byłoby gdyby badanie densytometryczne wykonał każdy kto przekroczył wiek 30, a później 40 lat. Szczególnie jeśli wie się, że rodzice mieli osteoporozę. Warto zapamiętać, że zgodnie z grafikiem zalecanych badań profilaktycznych, pierwszą densytometrię kobiety powinny wykonać po 50 roku życia, a mężczyźni po 60. W tym wieku gdy wyniki są dobre to badanie należy powtarzać raz na dwa lata. 

Badanie densytometryczne dostarcza lekarzom ważnych informacji na temat stanu zdrowia Pacjentów z zaburzeniami odżywiania i metabolicznymi, a także zaburzeniami wzrostu oraz chorymi na zanik mięśni.     

Densytometria dla sportowców

Warto wiedzieć, że badanie densytometryczne może być też niezwykle pomocne dla osób, które postanowiły zadbać o swoje zdrowie poprzez treningi lub dietę. Badanie składu ciała (tzw. total body) pozwala na zobrazowanie zmian związanych ze zwiększeniem masy mięśniowej, przy jednoczesnym zmniejszeniu tkanki tłuszczowej. Co więcej, na podstawie wyników badania densytometrycznego (wiedząc, w których miejscach ciała zgromadzona jest tkanka tłuszczowa) można dostosować odpowiednie treningi lub dietę. Informacje te są niezwykle ważne szczególnie dla kulturystów czy maratończyków. Zapraszamy do obejrzenia filmu nagranego przez „Fabrykę siły”, z którego dowiecie się na ten temat wielu ciekawych informacji

Co oznaczają wyniki badania densytometrycznego?

Po przeprowadzonym badaniu densytometrycznym Pacjent od razu otrzymuje wyniki. Są to kolorowe wykresy, które w graficzny sposób przedstawiają wykonane pomiary:

• Wizualizację rozkładu tłuszczu i mięśni w ciele (każda tkanka przedstawiona jest innym kolorem)
• Tabele zawierające zestawienie poszczególnych parametrów w tym:
  • Masę tkanki mięśniowej w danym regionie ciała
  • Masę tkanki tłuszczowej w danym regionie ciała
  • Całkowitą masę danego regionu ciała
  • Gęstość kości w danym regionie ciała
  • porównanie konkretnego wyniku badania do klasyfikacji WHO
• Ponadto wiele innych współczynników np.:
  • Spoczynkową przemianę metaboliczną (RMR)
  • Względny indeks szkieletowo-mięśniowy (RSMI)
  • Wskaźnik masy ciała (BMD)

Najważniejsze w odczytywaniu wyników badania densytometrycznego jest porównanie ich z dwiema grupami:

• osobami w wieku 20-30 lat (wskaźnik T)
• oraz ludźmi w wieku badanego pacjenta (wskaźnik Z).

Dodajmy, że u dzieci używany jest jedynie wskaźnik Z. 

Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) normy wyników badania densytometrycznego kształtują się w następujący sposób:

• norma: +1.0 do –1.0
• osteopenia: –1.0 do –2.4
• osteoporoza: –2.5 i mniej,
• ciężka osteoporoza: –2.5 (oraz jedno lub więcej złamań).

WHO ustaliło powyższe normy bazując na wartości wskaźnika T.

Warto wiedzieć, że lekarze zalecają robienie badania densytometrycznego na tym samym aparacie lub chociaż na aparacie tej samej firmy. Niestety gdy badania wykonywane są za każdym razem w innym miejscu lub na innym urządzeniu to wyniki nie są miarodajne i nie można ich ze sobą porównywać.

Badanie densytometryczne u dzieci

Mimo iż badanie densytometryczne najczęściej wykonywane jest u osób dorosłych tą są przypadki, że zaleca się je także dzieciom. Lekarze wybierają te formę diagnostyki gdy:

• Dziecko jest trwale unieruchomione, choruje na przewlekłe zapalenie stawów lub wrodzoną łamliwość kości
• Podejrzewają u dziecka zaburzenia wchłaniania lub anoreksję
• Dziecko od długiego czasu stosuje leki sterydowe
• Gdy dziecko cierpi na zaburzenia hormonalne, choruje na cukrzycę, nadczynność lub niedoczynność tarczycy
• Ponadto gdy dziecko posiada jedną z chorób neurologicznych: niedowład, porażenie lub epilepsję

Mało kto wie ale u dzieci występuje także samoistna osteoporoza dziecięca oraz młodzieńcza. Poza tym spotykany jest zanik kości o nieznanej przyczynie, czyli tzw. osteoporoza idiopatyczna. Szczególnie w tych przypadkach przydaje się badanie densytometryczne.