Movember: Najczęstsze choroby mężczyzn, o których wciąż mówi się za mało

Choć Movember kojarzy się wielu osobom głównie z zapuszczaniem wąsów, jego prawdziwy sens sięga znacznie głębiej. To międzynarodowy ruch, który od dwóch dekad zwraca uwagę na zdrowie mężczyzn — szczególnie te obszary, o których mówi się rzadko, za późno lub niechętnie. Statystyki są nieubłagane: mężczyźni żyją krócej niż kobiety, rzadziej korzystają z badań profilaktycznych, a objawy wielu chorób bagatelizują aż do momentu, w którym sytuacja staje się poważna. Movember ma temu przeciwdziałać — poprzez edukację, normalizację badań, zachęcanie do rozmowy i wczesnej diagnostyki.

1. RAK PROSTATY — CICHY TOWARZYSZ STARZEJĄCEGO SIĘ MĘŻCZYZNY

Rak gruczołu krokowego to najczęściej diagnozowany nowotwór złośliwy u mężczyzn w wielu krajach, w tym w Polsce. Rozwija się podstępnie, często nie dając żadnych objawów przez wiele lat. Z tego powodu nazywany jest „cichym zabójcą”. Do czynników ryzyka należą wiek (największe ryzyko po 50. roku życia), obciążenie rodzinne, rasa oraz styl życia.

Wczesne wykrycie ma ogromne znaczenie, bo nowotwór prostaty w początkowych stadiach jest bardzo skutecznie leczony. Niestety wielu mężczyzn rezygnuje z badań takich jak oznaczenie PSA czy badanie urologiczne z powodu wstydu, stereotypów albo braku objawów. Tymczasem Movember przypomina, że badania te są proste, szybkie i mogą uratować życie.

Objawy, które powinny skłonić do kontroli, to m.in.: trudności z oddawaniem moczu, częste nocne wizyty w toalecie, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, a w późniejszych stadiach bóle kości. Każdy z tych sygnałów powinien zostać oceniony przez lekarza.

2. RAK JĄDER — CHOROBA MŁODYCH MĘŻCZYZN

W przeciwieństwie do raka prostaty, który dominuje u starszych mężczyzn, rak jąder najczęściej dotyka młodych — między 20. a 40. rokiem życia. To duży problem społeczny, bo młodzi mężczyźni rzadziej chodzą do lekarza, a niepokojące objawy traktują jako coś wstydliwego lub nieistotnego.

Najważniejsze w profilaktyce są samobadania. Raz w miesiącu, najlepiej pod prysznicem, warto wyczuć, czy w jądrach nie pojawiły się guzki, stwardnienia lub zmiany w ich wielkości. Rak jąder wykryty wcześnie jest jednym z najlepiej uleczalnych nowotworów — a jednak część mężczyzn trafia do lekarza dopiero wtedy, gdy choroba daje już bóle lub objawy ogólne.

Movember od lat zachęca do tego, by samobadanie traktować tak samo naturalnie, jak mycie zębów czy dbanie o kondycję fizyczną. Wiedza i regularność w tej kwestii dosłownie ratują życie.

3. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA — NAJWIĘKSZY WRÓG MĘŻCZYZNY

Choć w listopadzie często mówimy o nowotworach, to w rzeczywistości największym zagrożeniem dla życia mężczyzn są choroby sercowo-naczyniowe. Zawał, udar, nadciśnienie i miażdżyca zabijają rocznie wielokrotnie więcej mężczyzn niż rak prostaty czy rak jąder razem wzięte.

Czynników ryzyka jest wiele: niewłaściwa dieta, otyłość brzuszna, palenie, stres, brak ruchu, predyspozycje genetyczne. Co gorsza, mężczyźni często ignorują wczesne sygnały ostrzegawcze: kołatanie serca, bóle w klatce piersiowej, duszność wysiłkową czy przewlekłe zmęczenie.

Profilaktyka jest prosta — regularne badania krwi (lipidogram, cukier, enzymy wątrobowe), pomiar ciśnienia oraz aktywność fizyczna. Mimo to wielu mężczyzn unika badań, uznając, że „nic im nie jest”. Tymczasem choroby układu krążenia rozwijają się latami i długo przebiegają bezobjawowo.

4. ZABURZENIA EREKCJI — TEMAT TABU O GŁĘBOKICH KONSEKWENCJACH

Zaburzenia erekcji często niesłusznie uważane są za „problemy łóżkowe”. W rzeczywistości mogą być pierwszym objawem poważnych chorób — cukrzycy typu 2, miażdżycy, nadciśnienia, zaburzeń hormonalnych lub przewlekłego stresu.

Lekarze podkreślają, że naczynia krwionośne w prąciu są znacznie cieńsze niż w sercu. Dlatego jeśli pojawia się problem z erekcją, może to być sygnał, że za kilka lat rozwinie się choroba wieńcowa. Zaburzenia erekcji to więc nie tylko problem jakości życia, ale ważny biomarker zdrowia mężczyzny.

Movember dąży do oswojenia tego tematu — by mężczyźni nie wstydzili się udać do lekarza. Dobra diagnostyka nie tylko rozwiązuje problem erekcji, ale też pozwala wykryć inne choroby, zanim staną się niebezpieczne.

5. ZDROWIE PSYCHICZNE — DEPRESJA, LĘKI I CICHA EPIDEMIA SAMOTNOŚCI

Jednym z najtrudniejszych tematów w zdrowiu mężczyzn jest psychika. Mężczyźni rzadziej szukają pomocy psychologicznej, częściej ukrywają swoje problemy, tłumią emocje i próbują radzić sobie sami. Statystycznie częściej też popełniają samobójstwo. To dramatyczny wskaźnik, który pokazuje, że problem zdrowia psychicznego mężczyzn jest wciąż bagatelizowany.

Przyczyn jest wiele: kulturowe oczekiwania dotyczące „męskości”, unikanie mówienia o emocjach, lęk przed oceną, brak wiedzy o objawach depresji. Tymczasem depresja u mężczyzn często wygląda inaczej niż u kobiet — zamiast smutku pojawia się drażliwość, agresja, pracoholizm, nadużywanie alkoholu lub wycofanie.

Movember pomaga przełamać tabu: zdrowie psychiczne jest tak samo ważne jak fizyczne. Rozmowa z bliskimi, psychoterapeutą czy psychiatrą nie świadczy o słabości — jest aktem odpowiedzialności i odwagi.

6. OTYŁOŚĆ I ZABURZENIA METABOLICZNE — ROSNĄCY PROBLEM CYWILIZACYJNY

Otyłość brzuszna (tzw. androidalna), szczególnie częsta u mężczyzn, jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka chorób serca, cukrzycy typu 2, bezdechu sennego, problemów hormonalnych oraz nowotworów. Wiele osób nie traktuje nadmiaru kilogramów jako choroby, tymczasem według Światowej Organizacji Zdrowia jest to poważna przewlekła jednostka chorobowa.

Co ważne, u mężczyzn tłuszcz częściej gromadzi się wokół narządów wewnętrznych, co zwiększa ryzyko zapalenia, miażdżycy i insulinooporności. Podstawą profilaktyki jest dieta, aktywność fizyczna i regularne badania — szczególnie glukoza na czczo, hemoglobina glikowana i poziom cholesterolu. Bez tego trudno zauważyć rozwijające się zaburzenia metaboliczne.

7. BEZDECH SENNY — NIEDOCENIANE ZAGROŻENIE

Bezdech senny jest jedną z chorób, o których mówi się zaskakująco mało, choć dotyczy ogromnej liczby mężczyzn, zwłaszcza po 40. roku życia i u osób z nadwagą. Charakterystyczne objawy to głośne chrapanie, przerwy w oddychaniu, senność w ciągu dnia oraz poranne bóle głowy. Problem polega na tym, że bezdech uszkadza serce, zwiększa ryzyko zawału, udaru, nadciśnienia i zaburzeń metabolicznych — a mimo to pozostaje często nierozpoznany.

Leczenie jest bardzo skuteczne — od zmiany stylu życia po terapię CPAP — ale wymaga diagnozy. Warto więc potraktować chrapanie nie jako „urok nocy”, ale potencjalny sygnał ostrzegawczy.

DLACZEGO MĘŻCZYŹNI BADAJĄ SIĘ MNIEJ?

Istnieje kilka powtarzających się powodów:

kulturowe oczekiwania, że mężczyzna ma być „twardy” i nie okazywać słabości,
wstyd związany z badaniami urologicznymi,
brak edukacji zdrowotnej,
przekonanie, że skoro nic nie boli, to nic złego się nie dzieje,
niedostrzeganie wczesnych objawów lub ich bagatelizowanie.

Movember co roku przypomina, że odwaga nie polega na ignorowaniu problemów, lecz na świadomym dbaniu o zdrowie — dla siebie i swoich bliskich.

CO KAŻDY MĘŻCZYZNA POWINIEN ZBADAĆ?

Lista badań profilaktycznych nie jest długa, ale regularność ma kluczowe znaczenie.

PSA (po 45 r.ż. lub wcześniej, jeśli w rodzinie były przypadki raka prostaty)
USG jąder lub samobadanie raz w miesiącu
Morfologia, glukoza, lipidogram, próby wątrobowe
Pomiar ciśnienia tętniczego
Badanie ogólne moczu
Kontrola masy ciała i obwodu talii
Konsultacja urologiczna co 1–2 lata
Konsultacja psychologiczna, jeśli pojawiają się objawy stresu, lęku, depresji

MOVEMBER TO COŚ WIĘCEJ NIŻ WĄSY

Wąsy są symbolem — mają zwrócić uwagę, ułatwić rozmowę, przełamać tabu i rozpocząć dyskusję o zdrowiu mężczyzn. Ale prawdziwa zmiana zaczyna się wtedy, gdy mężczyźni regularnie się badają, nie bagatelizują objawów i uczą się dbać o swoje zdrowie tak samo jak o karierę, rodzinę czy samochód.

Najważniejsze przesłanie Movemberu to: Wczesne wykrycie ratuje życie.

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.