10 najczęściej zadawanych pytań na temat POTS

1. Czym dokładnie jest zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS)?

POTS to zaburzenie układu autonomicznego, w którym przy zmianie pozycji, z leżącej lub siedzącej na stojącą, dochodzi do znacznego wzrostu częstości akcji serca (tachykardii) bez znacznego spadku ciśnienia tętniczego. Należy podkreślić, że zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej nie jest chorobą lecz zespołem symptomów, które wynikają z innych zaburzeń w organizmie. Jednym z kryteriów rozpoznania POTS jest wzrost częstości akcji serca o ≥ 30 uderzeń/min w ciągu 5–30 min po zmianie pozycji ciała z leżącej na stojącą. Warto wiedzieć, że u osoby zdrowej tętno spoczynkowe zazwyczaj mieści się w granicach 70–80 uderzeń na minutę. Po wstaniu z pozycji leżącej puls naturalnie podnosi się o około 10–15 uderzeń na minutę, po czym wraca do stabilnego poziomu.

2. Jakie objawy ma POTS? Co powinno mnie zaniepokoić?”

Najbardziej charakterystycznym symptomem jest uczucie szybkiego bicia serca pojawiające się po wstaniu.  Ponadto, mogą pojawić się: zawroty głowy (aż 30% pacjentów z POTS doświadcza zawrotów głowy związanych z postawą), uczucie omdlenia, osłabienie, duszność, kłopoty z koncentracją (tzw. „mgła mózgowa”), przewlekłe zmęczenie, nudności czy bóle głowy. Typowe jest również pogorszenie samopoczucia w czasie upału, po wysiłku lub po obfitym posiłku. Wielu pacjentów opisuje, że czują się lepiej, gdy leżą, natomiast dużo gorzej w pozycji stojącej.

Do objawów zalicza się także tzw. „POTS feet”, czyli zasinienie rąk i stóp, co obserwuje się u około połowy pacjentów. Ponadto, u części osób występują zaburzenia widzenia polegające na rozmyciu obrazu czy ograniczeniu pola widzenia. Osoby cierpiące z powodu PoTS mają także zaburzenia snu polegające na trudności z zasypianiem czy częstym wybudzaniem się w nocy.

3. Dlaczego dochodzi do POTS? Jakie są przyczyny?

Przyczyny nie są w pełni poznane. Wskazuje się na zaburzenia układu autonomicznego, niedobór objętości krwi, nadmierną aktywność układu współczulnego, dysfunkcję naczyń, a także może to być związane z innymi schorzeniami (np. choroby autoimmunologiczne).

U części osób pierwsze symptomy POTS pojawiają się po przebytej infekcji wirusowej. Badacze wskazują na potencjalny związek pomiędzy infekcją wirusem SARS-CoV-2, a późniejszym rozwojem POTS. Choć dokładne mechanizmy tego zjawiska nie zostały jeszcze jednoznacznie wyjaśnione, przypuszcza się, że COVID-19 może wywoływać długotrwałe zaburzenia w funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego, prowadząc do symptomów typowych dla POTS.

Co więcej, badania sugerują, że rozwój tego zaburzenia może mieć podłoże genetyczne, choć konkretne geny odpowiedzialne za tę podatność nie zostały dotąd precyzyjnie zidentyfikowane.

Naukowcy podkreślają również, że POTS może rozwinąć się po urazach głowy prowadzących do wstrząśnienia mózgu. Tego rodzaju sytuacja może wystąpić na przykład w wyniku wypadku samochodowego. Warto też dodać, że POTS występuje szczególnie często u pacjentów z uogólniona hipermobilnością stawową, cukrzycą, zespołem Sjögrena, chorych na nowotwory czy po zatruciu metalami ciężkimi.

4. Jak diagnozuje się POTS? Co lekarz musi sprawdzić?
 

Podstawą diagnostyki jest test pionizacyjny (tzw. tilt-table test) lub pomiar tętna i ciśnienia po wstaniu. O POTS mówimy wtedy, kiedy u dorosłego tętno wzrasta o co najmniej 30 uderzeń na minutę w ciągu 10 minut od pionizacji, bez istotnego spadku ciśnienia. W pierwszej kolejności lekarze starają się wykluczyć choroby serca dlatego zalecają takie badania jak: elektrokardiografia (EKG), echokardiografia i 24-godzinny Holter EKG.

Lekarz zwykle zleca też badania krwi i dodatkowe testy, aby wykluczyć inne przyczyny objawów, np. celiakii, cukrzycy, niedobór witaminy D, niedokrwistości, zaburzenia funkcji nerek czy pracy tarczycy.

5. Czy POTS można wyleczyć?

Leczenie zespołu POTS skupia się głównie na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjentów. Niestety nie ma jednoznacznego „leczenia przyczynowego” dla wszystkich, ale objawy można kontrolować poprzez zmiany stylu życia (np. zwiększenie objętości płynów, unikanie długiego stania, ubrania uciskowe) oraz leczenie farmakologiczne i fizjoterapię. W leczeniu farmakologicznym stosuje się m.in. beta-blokery, midodryna, fludrokortyzon, a także selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRIs i SNRI).

6. Jakie zmiany stylu życia pomagają przy POTS?

Zalecane są m.in.: zwiększenie spożycia płynów i soli (jeśli nie ma przeciwwskazań), unikanie nagłego wstawania, długich gorących kąpieli (szczególnie pod prysznicem), stosowanie ubrań uciskowych od nóg, stopniowe wprowadzanie aktywności fizycznej (zwłaszcza ćwiczeń w pozycji leżącej lub siedzącej, później stojącej). Zrezygnowanie z picia kawy oraz alkoholu. Lekarze zalecają także wprowadzenie odpowiedniej higieny snu (m.in. stosowanie poduszki, która pozwoli na uniesienie głowy powyżej serca).

7. Jak POTS wpływa na życie codzienne i pracę?

Osoby z POTS często doświadczają nagłych zawrotów głowy, kołatania serca i osłabienia po wstaniu, co utrudnia wykonywanie podstawowych czynności, takich jak przygotowanie posiłków, sprzątanie czy kąpiel. Z powodu nietolerancji pozycji stojącej i szybkiego męczenia się pacjenci muszą często robić przerwy, siadać lub kłaść się, co znacząco wydłuża czas wykonywania zadań domowych. Wiele osób z POTS odczuwa przewlekłe zmęczenie i trudności z koncentracją, co wpływa na zdolność do planowania dnia i wykonywania wielu czynności naraz. Tzw. „mgła mózgowa” może utrudniać myślenie, zapamiętywanie informacji i podejmowanie decyzji, przez co codzienne obowiązki wymagają większego wysiłku psychicznego. Zmiany temperatury, stres czy szybka zmiana pozycji mogą wywołać nasilenie objawów, dlatego pacjenci często muszą unikać sytuacji wymagających dużej aktywności lub przebywania w zatłoczonych miejscach. Ze względu na wahania samopoczucia planowanie spotkań, wyjść i aktywności społecznych bywa trudne, a wiele osób musi odwoływać plany w ostatniej chwili.

W pracy osoby z POTS mogą mieć trudności z długim staniem, szybkim tempem pracy i wykonywaniem obowiązków wymagających koncentracji przez dłuższy czas. Częste zawroty głowy i uczucie zmęczenia mogą powodować konieczność robienia przerw, co utrudnia pracę na pełny etat lub w intensywnym środowisku. Praca fizyczna lub wymagająca długiego przebywania w pozycji stojącej bywa szczególnie trudna, a niektórzy pacjenci muszą zmienić rodzaj wykonywanego zawodu. Praca zdalna, elastyczne godziny lub możliwość siedzenia i odpoczynku pomagają utrzymać aktywność zawodową, ale nie wszystkie miejsca pracy oferują takie warunki. Niewidoczny charakter choroby może prowadzić do braku zrozumienia ze strony współpracowników i pracodawców, co utrudnia uzyskanie wsparcia i dostosowań w miejscu pracy.

8. Jak często występuje POTS?
 

Szacuje się, że POTS może występować nawet u 1% populacji, choć rzeczywista skala problemu prawdopodobnie jest większa, ponieważ wiele osób pozostaje niezdiagnozowanych. Zaburzenie to bywa mylone z innymi dolegliwościami, co dodatkowo utrudnia postawienie właściwej diagnozy.

9. Czy POTS występuje w różnych formach?
 

Bazując na mechanizmach powstania POTS wydziela się trzy typy:

- neuropatyczny, związany z uszkodzeniem włókien autonomicznych w obrębie kończyn dolnych. Zaburzenie to prowadzi do nieprawidłowej pracy naczyń krwionośnych i utrudnionego powrotu krwi żylnej do serca. Występuje u około 50% osób chorujących na POTS

- hipowolemiczny (70% pacjentów z POTS), który powiązany jest ze zmniejszoną objętością krwi u pacjenta

- hiperadrenergiczny, który powiązany jest z nadmierną aktywacją układu współczulnego i zwiększoną ilością noradrenaliny podczas pozycji pionowej. Niejednokrotnie wiąże się to z bardzo wysokim poziomem noradrenaliny w osoczu krwi w pozycji stojącej (≥ 600 pg/ml).
 

10. Czy POTS jest niebezpieczny? Czy POTS może mieć poważne powikłania?

POTS sam w sobie zwykle nie zagraża bezpośrednio życiu, ale może znacząco pogorszyć jakość życia, prowadzić do ograniczenia aktywności i nasilać inne schorzenia. Wskazane jest monitorowanie i leczenie objawowe.

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.