Dieta, a trądzik – co mówi nauka?

Trądzik pospolity (acne vulgaris) to jedna z najczęściej występujących chorób dermatologicznych na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia może dotykać nawet 650 milionów ludzi w różnych grupach wiekowych. Najczęściej kojarzony jest z okresem dojrzewania – szacuje się, że ponad 85% nastolatków doświadcza w mniejszym lub większym stopniu zmian trądzikowych. Nie jest to jednak problem wyłącznie młodzieży. Coraz częściej mówi się o tzw. trądziku dorosłych – badania przeprowadzone w Europie wykazały, że nawet do 15% kobiet po 25. roku życia i około 5% mężczyzn w tej samej grupie wiekowej wciąż zmaga się z aktywnymi zmianami skórnymi.

Od dawna trwają dyskusje nad tym, czy dieta wpływa na nasilenie trądziku. Jeszcze w latach 70. i 80. XX wieku większość dermatologów twierdziła, że jedzenie nie ma znaczenia. Dziś wiemy, że to pogląd nieaktualny. Dzięki nowoczesnym metodom badań, dużym analizom populacyjnym oraz obserwacjom klinicznym udowodniono, że sposób odżywiania może realnie wpływać na stan skóry.

KRÓTKA HISTORIA BADAŃ – OD MITÓW DO DOWODÓW

Przez dekady pacjentom powtarzano, że „czekolada nie ma nic wspólnego z trądzikiem”. Wzięło się to z kilku badań z lat 60., które – z dzisiejszej perspektywy – były metodologicznie bardzo ograniczone. Dopiero na początku XXI wieku zaczęto dokładniej analizować zależność między dietą a stanem skóry.

W 2007 roku w American Journal of Clinical Nutrition opublikowano głośne badanie zespołu Georga Smitha, w którym wykazano, że młodzi mężczyźni stosujący dietę o niskim indeksie glikemicznym przez 12 tygodni mieli nawet o połowę mniej zmian trądzikowych niż grupa jedząca produkty wysokoprzetworzone. Od tego momentu temat wrócił do łask i rozpoczęto kolejne analizy – dziś mamy już dziesiątki badań klinicznych i metaanaliz wskazujących na wpływ konkretnych produktów na trądzik.

INDEKS GLIKEMICZNY I INSULINA

Jednym z najlepiej przebadanych czynników jest indeks glikemiczny (IG). Produkty o wysokim IG powodują szybki wzrost poziomu glukozy we krwi, co skutkuje wyrzutem insuliny. Pobudza ona produkcję czynnika wzrostu IGF-1, który z kolei stymuluje gruczoły łojowe i nasila procesy zapalne w skórze.

Badania wykazały, że osoby jedzące dużo produktów o wysokim IG (biały chleb, słodycze, słodkie napoje, biały ryż) mają znacznie większe ryzyko nasilenia zmian trądzikowych.
Z kolei dieta niskoglikemiczna sprzyja zmniejszeniu objawów – nie tylko redukuje wypryski, ale także poprawia wrażliwość na insulinę i reguluje gospodarkę hormonalną.

Ciekawostka: wiele osób kojarzy wysoki IG tylko ze słodyczami, a tymczasem tak samo działają popularne płatki kukurydziane czy chleb tostowy – jedzone na śniadanie mogą w ciągu kilku godzin nasilić trądzikowe zmiany.

NABIAŁ

Drugim ważnym podejrzanym jest mleko i produkty mleczne. Temat ten wywołuje sporo kontrowersji, ponieważ nabiał jest źródłem wielu cennych składników odżywczych (wapnia, białka), ale coraz więcej badań wskazuje, że jego nadmierne spożycie może nasilać trądzik.

W metaanalizie z 2018 roku opublikowanej w czasopiśmie Nutrients (obejmującej ponad 78 tysięcy uczestników) wykazano, że osoby pijące mleko – zwłaszcza odtłuszczone – miały wyższe ryzyko występowania trądziku.
Uważa się, że przyczyną jest obecność hormonów (np. androgenów i estrogenów) oraz białek bioaktywnych w mleku, które zwiększają aktywność IGF-1 i mogą nasilać łojotok.
Co ciekawe, sery żółte i jogurty naturalne nie mają tak jednoznacznego wpływu – być może dlatego, że proces fermentacji zmienia skład produktów.

ROLA TŁUSZCZÓW

Nie wszystkie tłuszcze działają tak samo.

Kwasy tłuszczowe omega-3 (obecne w tłustych rybach, siemieniu lnianym, orzechach włoskich) mają działanie przeciwzapalne. W badaniu z 2012 roku (Lipids in Health and Disease) suplementacja omega-3 i kwasu gamma-linolenowego u pacjentów z trądzikiem poprawiła stan skóry już po 10 tygodniach.
Z kolei nadmiar tłuszczów nasyconych i olejów bogatych w kwasy omega-6 (np. olej słonecznikowy, kukurydziany) sprzyja stanom zapalnym i może pogarszać obraz kliniczny.

MIKROELEMENTY I WITAMINY

Badania pokazują, że osoby z trądzikiem często mają niższe poziomy pewnych mikroelementów:

Cynk – ma działanie przeciwzapalne i antybakteryjne. Suplementacja cynku u niektórych pacjentów zmniejsza nasilenie zmian.
Witamina A – jej syntetyczne pochodne (retinoidy) są jednymi z najskuteczniejszych leków na trądzik. W naturalnej formie znajdziemy ją m.in. w marchwi i dyni.
Witamina D – odpowiada za regulację odporności i łagodzenie stanów zapalnych; niedobory są związane z większym ryzykiem zmian skórnych.
Antyoksydanty (witamina C, E, polifenole z zielonej herbaty) mogą redukować stres oksydacyjny w skórze i działać ochronnie.

CZEKOLADA, KAWA, FAST FOODY

Czekolada od dawna ma złą sławę. Badania pokazują jednak, że winne nie jest kakao, lecz dodatki w słodkich tabliczkach – cukier i mleko. Czysta gorzka czekolada (powyżej 70% kakao) zawiera polifenole o działaniu antyoksydacyjnym i może mieć neutralny lub wręcz korzystny wpływ. Podobnie jest z kawą – sama kofeina nie powoduje trądziku, ale nadmiar słodzonych kaw mlecznych może działać negatywnie. Fast foody, chipsy czy pizza nie mają jednego składnika „trądzikotwórczego”, ale wysoka zawartość tłuszczów trans, soli i kalorii pośrednio nasila problemy skórne.

DIETY ELIMINACYJNE I MODELE ŻYWIENIA

Coraz więcej osób eksperymentuje z dietami eliminacyjnymi.

Dieta bez nabiału – u niektórych pacjentów wyraźnie poprawia stan skóry, szczególnie gdy jednocześnie ograniczy się produkty wysokoglikemiczne.
Dieta śródziemnomorska – bogata w ryby, oliwę, warzywa i owoce – sprzyja redukcji stanów zapalnych, również skórnych.
Dieta wegańska – może pomagać, ale pod warunkiem, że jest dobrze zbilansowana i nie bazuje na wysoko przetworzonych produktach sojowych i słodyczach.

Jednym z najmocniejszych argumentów za rolą diety są obserwacje społeczeństw tradycyjnych. Antropolodzy badający mieszkańców wyspy Kitava w Papui-Nowej Gwinei czy Inuickich społeczności w Arktyce zauważyli, że w tych populacjach trądzik praktycznie nie występuje. Ich dieta opiera się na rybach, bulwach, owocach i warzywach, a praktycznie nie zawiera produktów mlecznych i przetworzonych węglowodanów.

PODSUMOWANIE – CO WYNIKA Z BADAŃ?

Trądzik jest chorobą wieloczynnikową – kluczową rolę odgrywają hormony, genetyka i flora bakteryjna skóry. Jednak coraz więcej dowodów naukowych wskazuje, że dieta może mieć znaczący wpływ na nasilenie objawów.

Najważniejsze wnioski:

Ograniczaj produkty o wysokim indeksie glikemicznym.
Zmniejsz spożycie mleka (szczególnie odtłuszczonego).
Jedz więcej ryb, orzechów, warzyw i owoców – źródeł omega-3 i antyoksydantów.
Uzupełniaj dietę w cynk, witaminy A, D, C, E.
Unikaj fast foodów i żywności wysokoprzetworzonej.

Dieta nie zastąpi leczenia dermatologicznego, ale może być skutecznym wsparciem terapii i elementem profilaktyki. Co ważne – każdy organizm reaguje inaczej, dlatego warto prowadzić dzienniczek żywieniowy i obserwować, które produkty nasilają objawy.

W ramach badania klinicznego mającego na celu ocenę skuteczności i bezpieczeństwa żelu, który nie został jeszcze wprowadzony na rynek, poszukujemy uczestników w wieku 9 - 50 lat z ’trądzikiem pospolitym’ na twarzy. Pod uwagę może być również brany trądzik tułowia. Za każdą wizytę otrzymasz zwrot kosztów podróży. Aby uzyskać więcej informacji, zadzwoń pod numer: 512 047 678

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.