AZS, egzema, alergia – jeden problem czy zupełnie różne choroby?




Skóra to nasza największa bariera ochronna – oddziela wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego, pełni więc rolę immunologiczną. To właśnie ona pierwsza styka się z alergenami, zanieczyszczeniami, mikroorganizmami i czynnikami drażniącymi. Nic więc dziwnego, że zaburzenia w jej funkcjonowaniu mogą wywoływać poważne problemy zdrowotne.

W ostatnich dekadach coraz częściej mówi się o atopowym zapaleniu skóry (AZS), alergiach oraz szerokim pojęciu „egzemy”. Choć te terminy bywają używane zamiennie w języku potocznym, w medycynie mają konkretne znaczenie. Warto je uporządkować, zrozumieć mechanizmy choroby i przyjrzeć się nowym odkryciom naukowym, które zmieniają nasze podejście do leczenia.

 

CZYM JEST ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła, nawrotowa choroba zapalna skóry, charakteryzująca się suchością, świądem i typowymi zmianami wypryskowymi. Jej przebieg jest zróżnicowany – od łagodnych plam po rozległe, uciążliwe zmiany, które znacząco obniżają komfort życia.

Według danych epidemiologicznych AZS dotyczy nawet 20% dzieci i około 3–10% dorosłych w krajach rozwiniętych. Co ciekawe, choroba ta stała się szczególnie powszechna dopiero w drugiej połowie XX wieku, co sugeruje istotny wpływ środowiska i stylu życia na jej rozwój.

 

ALERGIA, EGZEMA, AZS – JAK TO ROZRÓŻNIĆ?

  • Egzema – to ogólny termin opisujący zmiany zapalne skóry (rumień, grudki, pęcherzyki, nadżerki, złuszczanie, strupy). Może mieć różne przyczyny, w tym kontaktowe, alergiczne, infekcyjne. AZS jest więc jedną z form egzemy.
  • Alergia – to nadmierna reakcja układu odpornościowego na substancje zwykle nieszkodliwe, takie jak pyłki, roztocza kurzu, sierść zwierząt czy pokarmy. W kontekście AZS alergia często współistnieje, ale nie zawsze jest główną przyczyną zmian skórnych.
  • AZS – to specyficzna, przewlekła, uwarunkowana genetycznie i immunologicznie postać egzemy, w której kluczową rolę odgrywa defekt bariery naskórkowej oraz nadreaktywność układu odpornościowego.

 

GŁÓWNE MECHANIZMY AZS

1. Defekt bariery skórnej

Wielu pacjentów z AZS ma mutacje w genie kodującym filagrynę – białko odpowiedzialne za prawidłowe tworzenie i utrzymywanie warstwy rogowej skóry. Brak filagryny sprawia, że skóra staje się bardziej przepuszczalna, szybciej traci wodę i łatwiej przepuszcza alergeny oraz drobnoustroje.

2. Nadreaktywny układ odpornościowy

Układ immunologiczny u osób z AZS reaguje zbyt silnie, produkując duże ilości cytokin prozapalnych. W efekcie pojawia się przewlekły stan zapalny, świąd i podatność na infekcje.

3. Świąd i błędne koło drapania

Świąd w AZS bywa tak intensywny, że pacjenci drapią się do krwi. To z kolei prowadzi do uszkodzenia skóry, nadkażeń bakteryjnych i nasilenia zmian – powstaje błędne koło trudne do przerwania.

 

ALERGIA A AZS – CZY ZAWSZE IDĄ W PARZE?

Badania wskazują, że nawet 50–70% pacjentów z AZS ma równocześnie alergię wziewną lub pokarmową. Jednak nie każdy przypadek AZS wynika z alergii – u części osób choroba przebiega niezależnie od reakcji alergicznych.

Ciekawostką jest tzw. marsz atopowy: dzieci z AZS mają zwiększone ryzyko rozwoju alergicznego nieżytu nosa i astmy w późniejszym wieku. To pokazuje, jak silnie powiązane są ze sobą różne choroby atopowe.

 

Ciekawostki z badań naukowych

  1. Hipoteza higieniczna – sugeruje, że mniejszy kontakt dzieci z bakteriami i pasożytami w krajach rozwiniętych osłabia naturalne „ćwiczenie” układu odpornościowego, co sprzyja rozwojowi AZS i alergii.
  2. Mikrobiom skóry – osoby z AZS mają zaburzoną równowagę mikroorganizmów na skórze, szczególnie nadmiar bakterii Staphylococcus aureus. Trwają badania nad „probiotykami dla skóry”, które mogą wspierać leczenie.
  3. Nowe terapie biologiczne – od kilku lat dostępne są leki biologiczne (np. dupilumab), które blokują konkretne cytokiny odpowiedzialne za stan zapalny. To przełom dla pacjentów z ciężkim AZS.
  4. Psychodermatologia – udowodniono, że stres nasila objawy AZS. Wprowadzenie technik relaksacyjnych i terapii psychologicznej może poprawić stan skóry równie skutecznie jak leki uzupełniające.

 

PODSUMOWANIE

Atopowe zapalenie skóry, alergia i egzema to złożone zjawiska, które przenikają się ze sobą i mają ogromny wpływ na życie pacjentów. Choć współczesna medycyna nie dysponuje jeszcze metodą całkowitego wyleczenia AZS, coraz lepiej rozumiemy mechanizmy choroby i możemy skuteczniej łagodzić jej objawy. Z jednej strony pozostaje konieczność codziennej pielęgnacji i świadomego stylu życia, z drugiej – pojawiają się przełomowe terapie biologiczne i nowe kierunki badań, które dają nadzieję na jeszcze lepsze efekty leczenia w przyszłości.

Kluczem jest świadomość – zarówno u pacjentów, jak i w społeczeństwie – że AZS to nie tylko „sucha skóra”, ale poważna choroba przewlekła, wymagająca kompleksowego podejścia.



 

Zapraszamy do kontaktu osoby dorosłe w podanych schorzeniach.
Numer kontaktowy: +48 12 340 24 10 lub  +48 573 805 345

Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.