Profilaktyka raka piersi - twoja najlepsza obrona
Rak piersi jest najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u kobiet na całym świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), rocznie wykrywa się go u około 2,3 miliona kobiet. W Polsce każdego roku diagnozuje się około 20 tysięcy nowych przypadków, a liczba ta niestety rośnie. Chociaż choroba ta dotyczy przede wszystkim kobiet, sporadycznie występuje również u mężczyzn.
Wczesne wykrycie raka piersi ma kluczowe znaczenie dla dalszego rokowania. W przypadku nowotworów wykrytych w stadium lokalnym, czyli zanim pojawią się przerzuty do innych narządów, szanse na pięcioletnie przeżycie wynoszą nawet 98%. Niestety, w Polsce wciąż zbyt wiele kobiet zgłasza się do lekarza w zaawansowanym stadium choroby, kiedy leczenie jest trudniejsze, a rokowania mniej korzystne. Dlatego tak istotna jest profilaktyka, której celem jest nie tylko zmniejszenie ryzyka zachorowania, ale również wczesne wykrycie zmian nowotworowych. W Polsce prowadzony jest Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych, który obejmuje m.in. darmowe badania mammograficzne dla kobiet w wieku 50-69 lat. Mimo to, wciąż zbyt mało kobiet korzysta z dostępnych badań profilaktycznych, co wynika często z niskiej świadomości zagrożenia oraz lęku przed diagnozą.
PROFILAKTYKA RAKA PIERSI
Profilaktyka raka piersi dzieli się na trzy podstawowe typy: profilaktykę pierwotną, wtórną oraz trzeciorzędową. Każdy z tych rodzajów działań profilaktycznych obejmuje inną grupę kobiet oraz różne etapy.
1. Profilaktyka pierwotna
Profilaktyka pierwotna ma na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka piersi poprzez eliminację lub ograniczenie czynników ryzyka, a także Do najważniejszych zalicza się:
- mutacje genów BRCA1 i BRCA2 znacznie podnoszą ryzyko zachorowania na raka piersi i jajnika. Osoby z obciążeniem genetycznym mogą skorzystać z poradnictwa genetycznego i odpowiednich testów genetycznych
- hormonalne czynniki ryzyka - wczesna pierwsza miesiączka (przed 12. rokiem życia) i późna menopauza (po 55. roku życia) zwiększają ryzyko raka piersi. Również długotrwała hormonalna terapia zastępcza stosowana w menopauzie może podnosić to ryzyko
- niezdrowy styl życia - nieodpowiednia dieta, nadwaga, brak aktywności fizycznej, nadmierne spożycie alkoholu oraz palenie tytoniu są istotnymi czynnikami ryzyka
2. Profilaktyka wtórna
Profilaktyka wtórna polega na wykrywaniu zmian nowotworowych we wczesnym stadium, zanim staną się one groźne dla zdrowia i życia pacjentki. Kluczowe narzędzia profilaktyki wtórnej to:
- samobadanie piersi - to prosty i skuteczny sposób na wczesne wykrywanie niepokojących zmian w piersiach. Kobiety powinny regularnie, co miesiąc, przeprowadzać samobadanie piersi, najlepiej w tym samym dniu cyklu (między 5. a 10. dniem cyklu).
- badanie kliniczne piersi - przeprowadzane przez lekarza badanie piersi jest rekomendowane szczególnie dla kobiet po 40. roku życia. Regularne wizyty u ginekologa czy lekarza rodzinnego mogą pomóc w wykryciu zmian, które nie są widoczne lub wyczuwalne podczas samobadania.
- mammografia - jest to złoty standard w diagnostyce raka piersi, szczególnie u kobiet po 50. roku życia. Mammografia to badanie radiologiczne, które pozwala na wykrycie zmian nowotworowych w bardzo wczesnym stadium, nawet zanim staną się wyczuwalne podczas samobadania.
- ultrasonografia piersi - USG piersi jest uzupełnieniem mammografii, szczególnie u kobiet młodszych, u których gruczoły piersiowe są gęste, co może utrudniać ocenę obrazu mammograficznego, badaniem dużo bardziej precyzyjnym jest zwłaszcza USG trójwymiarowe
3. Profilaktyka trzeciorzędowa
Profilaktyka trzeciorzędowa dotyczy kobiet, które już przeszły leczenie raka piersi. Jej celem jest zapobieganie nawrotom choroby oraz poprawa jakości życia pacjentek. Do działań z zakresu tej profilaktyki należą przede wszystkim regularne kontrolne badania, które mają na celu monitorowanie stanu zdrowia i wczesne wykrywanie ewentualnych nawrotów choroby.
JAK WYKONAĆ SAMOBADANIE PIERSI?
Regularne, samodzielne badanie piersi umożliwia wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, takich jak guzki, zgrubienia czy zmiany w strukturze skóry, co może przyczynić się do szybszej diagnozy i leczenia.
Samobadanie piersi powinno być przeprowadzane regularnie, co najmniej raz w miesiącu, najlepiej między 5. a 10. dniem cyklu miesiączkowego. W tym czasie poziom hormonów jest bardziej stabilny, co pozwala uniknąć dyskomfortu wynikającego z naturalnej wrażliwości piersi przed miesiączką. U kobiet po menopauzie badanie warto wykonywać zawsze tego samego dnia miesiąca, by utrzymać regularność.
Instrukcja samobadania piersi:
W przypadku wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Samobadanie piersi jest ważnym elementem profilaktyki zdrowotnej, jednak nie zastępuje regularnych badań lekarskich ani badań obrazowych, takich jak mammografia czy USG, które powinny być przeprowadzane zgodnie z zaleceniami specjalisty.
Podczas samobadania piersi warto zwrócić uwagę na następujące objawy:
- nagle pojawiające się lub uwidocznione naczynia krwionośne na skórze piersi
- zaciągnięcia, dołki, owrzodzenia na skórze
- zmiana struktury skóry, która może wyglądać jak skórka pomarańczy
- zmiany w kształcie, wielkości i kolorze piersi
- strupki, łuszczenie się skóry, zaczerwienienia, owrzodzenia wokół lub na brodawce
- wyczuwalne nowe zgrubienia lub guzki
- jakakolwiek wydzielina z brodawki (krew, inny płyn)
- powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym – szczególnie, jeśli są one większe niż 1 cm
- obrzęk ramienia lub obrzęk piersi
NOWOCZESNE METODY DIAGNOSTYCZNE
Współczesna medycyna oferuje coraz bardziej zaawansowane metody diagnostyczne, które pozwalają na wcześniejsze i bardziej precyzyjne wykrywanie raka piersi. Oprócz mammografii i USG, w diagnostyce raka piersi wykorzystuje się również:
- rezonans magnetyczny (MRI) - jest on szczególnie przydatny u kobiet z wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi, np. z mutacją genów BRCA1 i BRCA2, oraz u pacjentek, u których mammografia nie daje jednoznacznych wyników
- biopsja cienkoigłowa i gruboigłowa - te techniki pozwalają na pobranie próbki tkanki z podejrzanego obszaru w piersi, co umożliwia dokładną analizę histopatologiczną i potwierdzenie diagnozy.
- tomografia komputerowa (CT) oraz pozytonowa tomografia emisyjna (PET) - stosowane w bardziej zaawansowanych stadiach choroby do oceny ewentualnych przerzutów
- trójwymiarowe USG piersi – pozwala na bardzo dokładną analizę i wykrycie nawet najmniejszych zmian w piersiach, dzięki głowicy, która skanuje pierś w całej objętości
Uwaga,
informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i edukacyjny. Nie stanowią one porady medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem lub innym specjalistą medycznym. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących stanu zdrowia, zawsze należy skonsultować się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.