Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona jest neurodegeneracyjnym schorzeniem, które wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Objawy tej choroby obejmują drżenie, sztywność mięśni, powolność ruchów oraz problemy z równowagą i koordynacją ruchową. Chociaż choroba ta jest zwykle związana z wiekiem, może również występować u osób młodszych. Choroba spowodowana jest degeneracją neuronów w mózgu, które produkują neuroprzekaźnik zwanym dopaminą. Dopamina jest kluczowa dla kontroli ruchu, a jej niedobór powoduje trudności w koordynacji i ruchu. Choroba ta jest postępująca, co oznacza, że ​​objawy nasilają się z czasem.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA CHOROBY PARKINSONA

Mimo intensywnych badań nad chorobą Parkinsona, nadal nie ustalono jednoznacznej przyczyny jej powstawania. Jednakże, według hipotez, kluczowe znaczenie mają zarówno czynniki zewnętrzne, jak i uwarunkowania genetyczne. W 1992 roku przeprowadzono badania, które wykazały, że choroba Parkinsona jest dziedziczona po ojcu.

W środowisku medycznym funkcjonuje wiele teorii dotyczących przyczyny zaniku komórek istoty czarnej. Według niektórych z nich, przyczyną jest spadek ilości dopaminy w organizmie, której poziom obniża się o około 6% w każdej dekadzie życia. Pod koniec szóstej dekady życia, gdy pojawiają się pierwsze oznaki choroby Parkinsona, ilość dopaminy w mózgu wynosi jedynie 40-50%.

Przebieg choroby Parkinsona jest uzależniony od konkretnego przypadku. Zmiany, które występują wskutek zaniku komórek istoty czarnej, nie manifestują się zawsze w taki sam sposób. Ważny wpływ na przebieg choroby mają także indywidualne problemy zdrowotne pacjentów. Z tego względu, osoby chore na chorobę Parkinsona nie muszą doświadczać identycznych objawów.

Ze względu na brak dokładnej wiedzy na temat przyczyn choroby Parkinsona, trudno jest określić skuteczne sposoby zapobiegania jej wystąpieniu. Jednak badania koncentrujące się na wpływie czynników środowiskowych na występowanie choroby wskazują, że istotne jest unikanie czynników, które powodują stres oksydacyjny, takich jak smog i zanieczyszczone powietrze, a także unikanie kontaktu z pestycydami oraz innymi szkodliwymi czynnikami chemicznymi, które występują w środowisku.

OBJAWY CHOROBY PARKINSONA

Objawy choroby Parkinsona ujawniają się powoli. Pierwsze symptomy to zazwyczaj niewielkie spowolnienie ruchów i niezgrabność pacjenta. Często pojawiają się też zaburzenia charakteru pisma, nazywane mikrografizmem, gdzie pismo staje się coraz mniejsze. Z czasem do tych objawów dołączają zaburzenia równowagi i trudności w wykonywaniu codziennych czynności.  W konsekwencji, dana osoba zaczyna niezgrabnie pisać, wykonuje niekontrolowane ruchy podczas gestykulacji i chodzenia, a niektórzy chorzy zaczynają też utykać. Przed pełnym rozwojem choroby mogą pojawić się tzw. objawy prodromalne, takie jak mrowienie w kończynach, depresyjne zaburzenia osobowości lub spłycenie afektu emocjonalnego. Kolejnym typowym objawem choroby Parkinsona jest drżenie parkinsonowskie, które w pierwszym etapie choroby jest niemal niewidoczne. Polega na drżeniu ręki lub nogi, kiedy chory nie wykonuje żadnej czynności, ale ustępuje podczas ruchu kończynami. Osoby chore na chorobę Parkinsona mają spowolnione reakcje, a ich mimika jest ograniczona. Zaczynają mówić wolniej, niekiedy niewyraźnie, chodzą wolniej i mają problemy z utrzymaniem równowagi, co jest szczególnie widoczne podczas wstawania. Kolejnym sygnałem chorobowym jest zmiana postawy ciała, która na wskutek zmian chorobowych staje się pochylona. Mniej typowymi sygnałami choroby są ból całej ręki i ból barku. Towarzyszą temu okresy depresji, które nierzadko poprzedzają trudności ruchowe. Choroba Parkinsona w pierwszym etapie rozwoju często jest trudna do zdiagnozowania. Wielu chorych zauważa, że choroba pojawia się np. po męczącym psychicznie okresie życia lub po wypadku – stres powoduje znaczny wzrost zużycia dopaminy i substancji przekaźnikowych mózgu. Charakterystyczne dla choroby Parkinsona jest asymetryczny, jednostronny początek objawów, który utrzymuje się przez cały okres choroby, nawet wtedy, kiedy objawy stają się obustronne.

Pełnoobjawowa choroba Parkinsona charakteryzuje się następującymi dolegliwościami:

• bradykinezja -  spowolnienie ruchów
• problemy z precyzyjnymi czynnościami,
• zaburzenia chodu - drobny, szurający chód, przechylanie się do przodu podczas chodzenia
• akinezja - trudności z rozpoczęciem ruchu
• zwiększone napięcie mięśni
• charakterystyczne drżenie kończyn w spoczynku

Choroba Parkinsona, podobnie jak większość chorób neurodegeneracyjnych, postępuje i objawy ulegają pogorszeniu wraz z upływem czasu. Choć nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe, dostępna jest szeroka gama leków działających objawowo. Wczesne rozpoznanie choroby umożliwia szybkie wdrożenie właściwej farmakoterapii i rehabilitacji, co pozwala na spowolnienie postępu choroby i utrzymanie względnej sprawności pacjenta przez dłuższy czas.

DIAGNOZA CHOROBY PARKINSONA

Rozpoznanie choroby Parkinsona opiera się na charakterze klinicznym, co oznacza, że polega na obserwacji, wywiadzie z chorego oraz starannym badaniu pacjenta. Dlatego, nawet jeśli wynik dodatkowych badań jest prawidłowy, to nie oznacza, że pacjent nie cierpi na chorobę Parkinsona. Za zdiagnozowanie choroby Parkinsona odpowiedzialny jest lekarz neurolog. Kluczową rolę w diagnozowaniu choroby Parkinsona odgrywa wywiad chorobowy, historia postępowania objawów oraz badanie przedmiotowe, podczas którego lekarz ocenia stan zdrowia pacjenta. Na podstawie tych informacji lekarz jest w stanie postawić trafną diagnozę oraz zaplanować dalsze leczenie, które uwzględnia potrzeby pacjenta, jego dodatkowe uwarunkowania zdrowotne oraz stopień zaawansowania choroby.

Większość pacjentów z podejrzeniem choroby Parkinsona zostaje skierowana na dodatkowe badania, takie jak tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI). Jednakże, pomimo że badania te są rutynowo wykonywane, nie są wystarczająco czułe, aby wykryć uszkodzenia istoty czarnej mózgu, które występują w chorobie Parkinsona. Te badania są bardziej przydatne w różnicowaniu choroby Parkinsona od innych zespołów parkinsonowskich, wykrywaniu guzów mózgu, przewlekłych krwiaków podtwardówkowych, wodogłowia, ognisk naczyniowego uszkodzenia mózgu i innych patologii.

LECZENIE CHOROBY PARKINSONA

Leczenie choroby Parkinsona składa się z trzech głównych form: farmakologicznej, chirurgicznej i usprawniającej (rehabilitacja). Każdy okres choroby ma swoje własne specyfiki i wymaga indywidualnego podejścia. Według współczesnych koncepcji, leczenie należy rozpocząć od momentu zdiagnozowania choroby, nawet jeśli objawy są jeszcze słabo widoczne. Chociaż nie ma leków, które w 100% hamowałyby postęp choroby, to leczenie objawowe, które zmniejsza nasilenie spowolnienia i sztywności, poprawia sprawność chorego i zmienia przebieg choroby, pozwalając uniknąć poważnych konsekwencji, takich jak upadki czy unieruchomienie na wózku i łóżku.

1. LECZENIE FARMAKOLOGICZNE

Leczenie farmakologiczne choroby Parkinsona stanowi jedną z metod jej terapii. Jednym z największych wyzwań, z którymi muszą zmagać się pacjenci, jest zespół przełączeń (on-off) – nagłe przejścia od względnie wysokiej sprawności do znacznego unieruchomienia.

W przypadku młodszych pacjentów bez nasilonego zespołu otępiennego stosuje się monoterapię agonistami receptora dopaminergicznego, takimi jak ropinirol czy rotygotyna. Leki te zapewniają stałą, podobną do fizjologicznej stymulację wydzielania dopaminy przez organizm. W przypadku braku efektów stosuje się lewodopę – prekursor dopaminy, który skutecznie uzupełnia jej niedobory przechodząc przez barierę krew-mózg. Oprócz tego, stosuje się również leki, które oddziałują na metabolizm dopaminy, takie jak entakapon, zwiększający biodostępność lewodopy COMT, a także inhibitory enzymu MAO-B – selegilina i rasagilina.

2. REHABILITACJA

Rehabilitacja jest ważnym elementem leczenia choroby Parkinsona, który może pomóc w utrzymaniu jak najlepszej sprawności fizycznej. Rehabilitacja rozpoczęta we wczesnym stadium choroby może pomóc zarówno w spowolnieniu postępów negatywnych zmian ruchowych, jak i korygowaniu już istniejących deficytów, co pozwala dłużej zachować aktywność, samodzielność i wysoką jakość życia. We wczesnej fazie choroby nie ma dużych ograniczeń ruchowych, więc można pracować nad poprawą wydolności organizmu, ograniczać lęk przed ruchem i upadkiem oraz przede wszystkim zapobiegać bezczynności. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby Parkinsona ważne jest również pracowanie nad zdolnością zachowania równowagi podczas wykonywania codziennych czynności. Istnieją zalecenia rehabilitacyjne dla każdego etapu choroby. Ponadto aktywność fizyczna może poprawić wchłanianie wapnia, chronić przed osteoporozą oraz złamaniami, a także poprawić ukrwienie mózgu i zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaburzeń poznawczych, jako czynnik zmniejszający ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

3. LECZENIE OPERACYJNE

U osób, u których stosowanie leków nie przynosi zadowalających efektów lub występują uciążliwe działania niepożądane można rozważyć leczenie operacyjne. Polega ono na stymulacji struktur głębokich mózgu (DBS) i umożliwia jednoczesne stosowanie farmakoterapii. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze można przeprowadzić zabieg DBS, a przeciwwskazaniami są zespoły otępienne, brak reakcji na lewodopę czy depresja.