Po co nam ścięgna?

Ścięgna to specjalne pasma zbudowane z włóknistej tkanki łącznej o biało-srebrzystej barwie. Składają się z mocnych, wytrzymałych i mało elastycznych włókien kolagenowych, ułożonych równolegle do siebie i zatopione w niewielkiej ilości istoty podstawowej. Włókna w środku są otoczone przez fibrocyty ułożone w szeregi Ranviera. Ścięgna stanowią przedłużenie mięśni i służą do przekazywania siły skurczu mięśni na kości. W ciele ludzkim istnieją różne typy ścięgien, w tym walcowate, szerokie, płaskie i spłaszczone, ich kształt zależy od budowy mięśni, z którymi są powiązane, a ich długość i grubość wpływa bezpośrednio na ruchomość stawów i kurczliwość mięśni, które je otaczają. Największym ścięgnem w ciele człowieka jest to znajdujące się w łydce, czyli tzw. ścięgno Achillesa.

Ścięgna stanowią istotną część ludzkiego ciała, ponieważ łączą mięśnie z kośćmi, przenosząc siłę skurczu mięśniowego na elementy układu szkieletowego. Ze względu na to, że ścięgna nie są rozciągliwe, ruch mięśni jest bardziej efektywny, a energia nie jest tracona podczas skurczu i rozkurczu.

Warto na wstępie zaznaczyć różnicę pomiędzy ścięgnem, a więzadłem, obie te struktury są bardzo często mylone przez Pacjentów. Podstawową różnicą między ścięgnem a więzadłem jest to, że ścięgno łączy mięśnie z kością, natomiast więzadło łączy ze sobą dwie kości. Ścięgna pozwalają mięśniom poruszać kośćmi w różnych kierunkach i kształtować ich ruchy, natomiast więzadła pełnią funkcję stabilizacyjną stawów, utrzymując je w właściwej pozycji i chroniąc przed kontuzjami.

NAJCZĘSTSZE URAZY ŚCIĘGNA

Nadmierny wysiłek fizyczny lub brak odpowiedniej rozgrzewki mogą spowodować bolesne urazy ścięgien, takie jak naciągnięcie, naderwanie lub zerwanie. Każdy rodzaj urazu ścięgna niesie ze sobą ostry i silny ból.

1. Naciągnięcie ścięgna zwykle występuje w wyniku nadmiernego wysiłku fizycznego i pojawia się, gdy około 5% miofibryli (włókien kurczliwych) zostanie przerwanych. Objawy obejmują obrzęk, tkliwość, dyskomfort i ból podczas ruchu.

2. Naderwanie ścięgna zazwyczaj występuje przy długotrwałym wykonywaniu tego samego ruchu przy zbyt dużym obciążeniu. Włókna ścięgniste ulegają rozerwaniu, co powoduje ból, stan zapalny, obrzęk i siniaki.

3. Zerwanie ścięgna najczęściej dotyczy kończyn dolnych, w szczególności ścięgna Achillesa. Może wynikać z bezpośredniego urazu, czyli silnego uderzenia w napięte ścięgno lub urazu pośredniego - na wskutek gwałtownego skurczu ścięgna. Zerwaniu często towarzyszy charakterystyczne chrupnięcie. Pojawiające się objawy to ból i obrzęk, konieczne jest też unieruchomienie dotkniętego obszaru.

KONTUZJE ŚCIĘGNA – LECZENIE I DIAGNOZA

W przypadku wystąpienia jakiejkolwiek dolegliwości, ważne jest niezwłoczne skonsultowanie się z lekarzem, ponieważ nawet pozornie małe urazy mogą znacznie wpłynąć na nasze codzienne funkcjonowanie. Leczenie powinno być wprowadzone jak najszybciej, aby skrócić czas powrotu do zdrowia i normalnej aktywności fizycznej. Po zebraniu wywiadu medycznego i przeprowadzeniu badania palpacyjnego lekarz zleci zwykle badanie USG, które pozwoli dokładnie obejrzeć uszkodzone miejsce i określić jego rodzaj i stopień. W trudniejszych do zdiagnozowania przypadkach konieczne może być wykonanie bardziej dokładnego badania obrazowego, zazwyczaj będzie to rezonans magnetyczny. Kontuzja ścięgna jest klasyfikowana w skali od 1 do 3, gdzie naciągnięcie jest najłagodniejszą formą urazu, a zerwanie najpoważniejszym stopniem.

Leczenie urazu ścięgna zależy od jego powagi. W przypadku naderwania lub naciągnięcia ścięgna konieczne jest ograniczenie ruchu w uszkodzonej kończynie. Może to wymagać założenia gipsu lub ortezy, które trzeba nosić przez około sześć tygodni, a w przypadku naciągnięcia ścięgna, należy ograniczyć aktywność fizyczną, aby uniknąć pogłębienia urazu. Regeneracja tej struktury trwa wtedy zwykle kilka dni. Jeśli wystąpi stan zapalny ważne jest unikanie obciążania chorego miejsca i stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a także okładów chłodzących. W przypadku częstych nawrotów dolegliwości konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem, który dobierze odpowiednie leczenie, aby utrzymać sprawność na dłużej i uniknąć całkowitego uszkodzenia stawu. Dodatkowo rehabilitacja jest zwykle niezbędna do pełnego powrotu do zdrowia i normalnej aktywności fizycznej, trwając zwykle przez około sześć tygodni. W przypadku zerwania ścięgna, konieczna jest interwencja chirurgiczna, która polega na zszyciu włókien. Leczenie i rehabilitacja mogą wtedy trwać kilka miesięcy, a kończyna zostaje unieruchomiona w gipsie przez około 6 tygodni. W późniejszym okresie leczenia stosuje się ćwiczenia czynne i bierne oraz fizykoterapię. Należy pamiętać, że raz uszkodzone ścięgno będzie w przyszłości bardziej podatne na kontuzje.

JAK ZAPOBIEGAĆ URAZOM ŚCIĘGIEN?

Zapobieganie urazom ścięgien pozwala na utrzymanie dobrego zdrowia i uniknięcia przyszłych problemów związanych z ograniczeniami ruchowymi. Dlatego poniżej przedstawiamy kilka skutecznych sposobów, jak to osiągnąć:

1. Rozgrzewka przed treningiem lub aktywnością fizyczną.
2. Stopniowe zwiększanie intensywności treningu i unikanie zbyt gwałtownych ruchów.
3. Utrzymywanie odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu.
4. Noszenie odpowiedniego obuwia sportowego.
5. Wzmocnienie mięśni, które są połączone ze ścięgnami, poprzez regularne wykonywanie ćwiczeń siłowych.
6. Stosowanie właściwej techniki podczas wykonywania ćwiczeń i aktywności fizycznej.
7. Odpowiednie odżywianie, które zapewni organizmowi właściwą ilość składników odżywczych.
8. Odpoczynek po intensywnych treningach, aby dać organizmowi czas na regenerację.