Osteoporoza, choroba kruchych kości?

Osteoporoza to choroba układu szkieletowego. Na skutek zmniejszenia gęstości mineralnej kości ich struktura zaczyna przypominać sito, stąd też dawna nazwa tej choroby – rzeszotowienie kości. W związku ze zmniejszeniem wytrzymałości kości dochodzi do ich złamań. Choroba ta przede wszystkim atakuje kobiety, zwłaszcza w wieku pomenopauzalnym. Częstość jej występowania zdecydowanie rośnie wraz z wiekiem. Głównie pojawia się u osób, które ukończyły 60. rok życia, ale tak naprawdę proces utraty masy tkanek rozpoczyna się już w wieku około 40 lat. Należy mieć świadomość, że jest to nieuchronny fizjologiczny proces związany ze starzeniem się organizmu, jednak niektóre czynniki mogą znacząco go przyspieszyć. W Polsce na osteoporozę choruje około 2mln ludzi, z czego przeważającą większość, bo aż 1,7mln stanowią kobiety.

 

 

TYPY OSTEOPOROZY

Osteoporozę możemy podzielić na dwa typy:

  1. Osteoporozę pierwotną – czyli związaną z wiekiem i starzeniem się organizmu. W przypadku kobiet, bardzo często doprecyzowuje się ten typ i mówi o osteoporozie pomenopauzalnej, jako ściśle związanej z niedoborem estrogenów. Wśród procesów przyspieszających degenerację kości podaje się m.in.:

    • palenie papierosów

    • spożywanie nadmiernej ilości alkoholu

    • niedobory witaminy D i wapnia

    • dietę ubogą lub przesyconą białkami

    • zbyt małą lub zbyt dużą podaż fosforu

    • siedzący tryb życia i mało ruchu.

  2. Osteoporozę wtórną – będącą efektem innych chorób i stosowania leków. Ten typ stanowi około 20% wszystkich przypadków. Wśród jej przyczyn wyróżniamy choroby takie jak:

    • cukrzyca

    • celiakia

    • nadczynność tarczycy

    • endometrioza

    • hiperprolaktynemia

    • choroby reumatyczne i choroby nerek

    • choroby szpiku i krwi

    • zaburzenia wchłaniania.

Wpływ na rozwój ma także długotrwałe zażywanie leków, takich jak glikokortykosteroidy, heparyna, czy leki przeciwpadaczkowe i immunosupresyjne w dużych dawkach.

 

OBJAWY OSTEOPOROZY

Niestety osteoporoza to choroba podstępna i trudna we wczesnym zdiagnozowaniu. Bardzo często zostaje wykryta dopiero po wystąpieniu pierwszych złamań kości, a to świadczy już o jej znacznym stopniu zaawansowania. Zazwyczaj są to złamania niskoenergetyczne, czyli takie do których dochodzi samoistnie lub pod wpływem niewielkiego urazy, czy upadku z niedużej wysokości. Typowe dla osteoporozy są złamania w obrębie szyjki kości udowej, nadgarstka i kręgosłupa. Kompresyjne złamania kręgów lędźwiowych i piersiowych najczęściej nie niosą ze sobą dolegliwości bólowych, ale można wówczas zaobserwować znaczącą zmianę postawy chorego – obniżenie wzrostu, pochyloną postawę oraz tzw. wdowi garb. Dlatego też po 40 roku życia bardzo ważna jest profilaktyka, suplementacja i wprowadzenia tzw. leczenia zapobiegawczego.

 

JAK ZDIAGNOZOWAĆ OSTEOPOROZĘ?

W celu rozpoznania osteoporozy ocenia się dziesięcioletnie ryzyko złamań wykorzystując do tego kalkulator FRAX. Uwzględnia on w swoich obliczeniach różne parametry takie jak: wiek, płeć, BMI oraz informacje na temat przebytych i współistniejących chorób, a także ich występowania w rodzinie. Z uwagi na wiele zmiennych, nie jest on jednak narzędziem dającym stuprocentową pewność. Poza podstawową morfologią i oznaczeniem OB, białka całkowitego i proteinogramu, prób wątrobowych, fosfatazy zasadowej, kreatyniny, wapnia i fosforanów oraz witamina D i parathormonu można też wykonać bardziej specjalistyczne markery metabolizmu kostnego: CTX i P1NP. Jednak badania krwi to nie wszystko, istotne jest przeprowadzenie także badań obrazowych. Oczywiście w przypadku złamań niezbędne okaże się prześwietlenie RTG, lecz aby ocenić faktyczną gęstość mineralną kości wykonuje się densytometrię kości – badanie wykorzystujące technikę dwuwiązkowej absorpcjometrii rentgenowskiej (DXA). Warto zaznaczyć, że około 40. roku życia densytometrię powinien wykonać każdy, kto znajduje się w grupie ryzyka. Jeśli nie jesteśmy zagrożeni osteoporozą, warto profilaktycznie zrobić takie badanie: kobiety po 50 roku życia, a mężczyźni po ukończeniu 60 lat.

 

JAK ZAPOBIEGAĆ I LECZYĆ OSTEOPOROZĘ?

W przypadku osteoporozy pierwotnej całkowite wyleczenie nie jest możliwe, dlatego należy skupić się na działaniach zapobiegawczych i profilaktyce. Głównym celem leczenia jest poprawa gęstości kości. Poza metodami niefarmakologicznymi (modyfikacja diety) oraz suplementacją witaminy D i wapnia, chorzy leczeni są substancjami o różnym działaniu, jedne zmniejszają utratę kości, a inne zwiększają jej odbudowę. Najczęściej wykorzystuje się bisfosfoniany generyczne, jednak dostępny jest też lek biologiczny denosumab (refundowany przez NFZ po spełnieniu kilku kryteriów). Ponadto, jako leki drugiego wyboru dostępne są: ranelinian strontu, raloksyfen (zmniejsza ryzyko złamania jedynie trzonów kręgu) i teryparatyd.